The Project Gutenberg EBook of Tiel do, by Rudyard Kipling  
  
This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most  
other parts of the world at no cost and with almost no restrictions  
whatsoever.  You may copy it, give it away or re-use it under the terms of  
the Project Gutenberg License included with this eBook or online at  
www.gutenberg.org.  If you are not located in the United States, you'll have  
to check the laws of the country where you are located before using this ebook.  
  
** This is a COPYRIGHTED Project Gutenberg eBook, Details Below **  
**     Please follow the copyright guidelines in this file.     **  
  
  
Title: Tiel do  
       Rakontoj por malgrandaj infanoj  
  
Author: Rudyard Kipling  
  
Translator: Wouter F. Pilger  
  
Release Date: May 8, 2015 [EBook #48900]  
  
Language: Esperanto  
  
Character set encoding: UTF-8  
  
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK TIEL DO ***  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

Tiel Do
Rakont'o'j

Kiel La Balen'o Ek'hav'is Si'a'n Gorĝ'o'n

Iam, en la mar'o, Ho mi'a Plej Am'at'a, est'is Balen'o, kaj ĝi manĝ'is fiŝ'o'j'n. Ĝi manĝ'is la barb'o'fiŝ'o'n kaj la kard'o'fiŝ'o'n, kaj la mar'stel'o'n kaj la sardel'o'n, kaj la plates'o'n kaj la fles'o'n, kaj la blikon kaj ties amik'o'n, kaj la sole'o'n kaj la klupe'o'n, kaj la ver'dir'e ver'a'n lirl'a-kirl'a'n angil'o'n. Ĉiu'j'n fiŝ'o'j'n kiu'j'n ĝi pov'is trov'i en tut'a la mar'o ĝi manĝ'is per si'a buŝ'o — tiel! Ĝis fin'e rest'is en tut'a la mar'o nur unu mal'grand'a fiŝ'o, kaj ĝi est'is et'a Ruz'a Fiŝ'o, kaj ĝi naĝ'is iom mal'antaŭ la dekstr'a orel'o de la Balen'o, por est'i ekster danĝer'o. Tiam la Balen'o ek'star'is sur si'a vost'o kaj dir'is: “Mi mal'sat'as.” Kaj la et'a Ruz'a Fiŝ'o dir'is per et'a ruz'a voĉ'o: “Nobl'a kaj larĝ'anim'a Cetac'o, ĉu vi iam gust'um'is Hom'o'n?”

“Ne,” dir'is la Balen'o. “Kia ĝi est'as?”

“Plaĉ'a,” dir'is la et'a Ruz'a Fiŝ'o. “Plaĉ'a sed tenac'a.”

“Tiam hav'ig'u al mi iom da,” dir'is la Balen'o, kaj ĝi ŝaŭm'ig'is la mar'o'n per si'a vost'o.

“Po unu sufiĉ'as,” dir'is la Ruz'a Fiŝ'o. “Se vi naĝ'os al latitud'o Kvin'dek Nord'e, longitud'o Kvar'dek Ŭeste (tio est'as Magi'o), vi trov'os, sur flos'o, en la mez'o de la mar'o, kun neni'o vest'it'a krom blu'a drelik'a kalson'o, par'o da ŝelk'o'j (vi ne forges'u la ŝelk'o'j'n, Plej Am'at'a), kaj poŝ-tranĉ'il'o, unu ŝip'pere'int'a'n Mar'ist'o'n, kiu, ja mi honest'e dir'u al vi, est'as vir'o de sen'fin'a-el'trov'em'o-kaj-sagac'ec'o.”

Tiel do la Balen'o naĝ'is kaj naĝ'is al latitud'o Kvin'dek Nord'e, longitud'o Kvar'dek Ŭeste, tiel rapid'e kiel ĝi pov'is naĝ'i, kaj sur flos'o, en la mez'o de la mar'o, kun neni'o ali'a por vest'i ol blu'a drelik'a kalson'o, par'o da ŝelk'o'j (vi precip'e memor'u la ŝelk'o'j'n, Plej Am'at'a), kaj poŝ-tranĉ'il'o, ĝi trov'is unu sol'a'n, sol'ec'a'n ŝip'pere'int'a'n Mar'ist'o'n, kiu tremp'is si'a'j'n pied'fingr'o'j'n en la akv'o. (Li hav'is permes'o'n de si'a Pa'nj'o por en'ir'i la akv'o'n, ali'okaz'e li neniam est'us far'int'a, ĉar li est'is vir'o de sen'fin'a-el'trov'em'o-kaj-sagac'ec'o.)

Tiam la Balen'o mal'ferm'is si'a'n buŝ'o'n mal'antaŭ'e'n kaj mal'antaŭ'e'n kaj mal'antaŭ'e'n ĝis ĝi preskaŭ tuŝ'is la vost'o'n, kaj ĝi glut'is la ŝip'pere'int'a'n Mar'ist'o'n, kaj la flos'o'n sur kiu li sid'is, kaj li'a'n blu'a'n drelik'a'n kalson'o'n, kaj la ŝelk'o'j'n (kiu'j'n vi nepr'e ne forges'u), kaj la poŝ-tranĉ'il'o'n. — Ĝi glut'is ili'n en si'a'j'n varm'a'j'n, mal'lum'a'j'n, intern'a'j'n ŝrank'o'j'n, kaj tiam ĝi lek'is si'a'j'n lip'o'j'n — tiel, kaj turn'iĝ'is tri'foj'e sur si'a vost'o.

Sed tuj kiam la Mar'ist'o, kiu est'is vir'o de sen'fin'a-el'trov'em'o-kaj-sagac'ec'o, trov'is si'n ver'e intern'e de la varm'a'j, mal'lum'a'j, intern'a'j ŝrank'o'j de la Balen'o, li tret'is kaj li ĵet'is kaj li impet'is kaj li balet'is, kaj li danc'is kaj li pranc'is, kaj li paŝ'is kaj li draŝ'is kaj li ĉardaŝ'is, kaj li frap'is kaj li skrap'is, kaj li tuŝ'is kaj li puŝ'is, kaj li takt'is kaj li barakt'is, kaj li spasm'is kaj li entuziasm'is, kaj li menuet'is kaj li piruet'is, kaj li popol'danc'is kie li ne dev'us, kaj la Balen'o sent'is si'n tut'e ne komfort'e. (Ĉu vi forges'is la ŝelk'o'j'n?)

Do ĝi dir'is al la Ruz'a Fiŝ'o: “Ĉi tiu hom'o est'as tre tenac'a, kaj krom'e li kaŭz'as al mi singult'o'n. Kio'n mi far'u?”

“Dir'u al li ke li el'ir'u,” dir'is la Ruz'a Fiŝ'o.

Do la Balen'o vok'is en si'a'n propr'a'n gorĝ'o'n al la ŝip'pere'int'a Mar'ist'o: “El'ir'u kaj kondut'u bon'e. Mi hav'as singult'o'n.”

“Ne, ne!” dir'is la Mar'ist'o. “Ne tiel, sed tut'e ali'manier'e. Al'port'u mi'n al mi'a nask'iĝ'o-bord'o kaj la blank'a'j-klif'o'j-de-Albion'o, kaj tiam mi konsider'os.” Kaj li komenc'is danc'i pli ol iam.

“Vi prefer'e al'port'u li'n hejm'e'n,” dir'is la Ruz'a Fiŝ'o al la Balen'o. “Mi est'us dev'int'a avert'i vi'n ke li est'as hom'o de sen'fin'a-el'trov'em'o-kaj-sagac'ec'o.”

Do la Balen'o naĝ'is kaj naĝ'is kaj naĝ'is, per ambaŭ si'a'j naĝ'il'o'j kaj si'a vost'o, tiel rapid'e kiel ĝi pov'is, pro la singult'o; kaj fin'fin'e ĝi vid'is la nask'iĝ'o-bord'o'n de la Mar'ist'o kaj la blank'a'j'n-klif'o'j'n-de-Albion'o, kaj ĝi rapid'e glit'is du'on'voj'e sur la strand'o'n, kaj ĝi mal'ferm'is si'a'n buŝ'o'n larĝ'e kaj larĝ'e kaj larĝ'e, kaj ĝi dir'is: “Ĉi tie ŝanĝ'i por Vinĉestr'o, Aŝveloto, Naŝuo, Ken'o, kaj staci'o'j je la Fiĉburg'a Voj'o;” kaj preciz'e kiam ĝi dir'is “Fiĉ”, la Mar'ist'o promen'is el ĝi'a buŝ'o ekster'e'n. Sed dum la Balen'o est'is naĝ'ant'a, la Mar'ist'o, kiu ver'e est'is person'o de sen'fin'a-el'trov'em'o-kaj-sagac'ec'o, est'is pren'int'a si'a'n poŝ-tranĉ'il'o'n kaj tranĉ'int'a el la flos'o mal'grand'a'n kvadrat'a'n krad'o'n kun tralioj laŭ'larĝ'e kaj laŭ'long'e, kaj li est'is lig'int'a tiu'n firm'e per si'a'j ŝelk'o'j (nun vi sci'as kial vi dev'is ne forges'i la ŝelk'o'j'n!), kaj li tren'is tiu'n krad'o'n bon'e kaj firm'e en la gorĝ'o'n de la Balen'o, kaj tie ĝi fiks'iĝ'is! Tiam li recit'is la sekv'ant'a'n Slokaon, kiu'n mi, ĉar vi ankoraŭ ne aŭd'is ĝi'n, nun deklam'os al vi: —

Ĉar la mar'ist'o est'is ankaŭ Hi-ber-ni-an'o. Kaj li ek'paŝ'is sur la kaj'o'bret'o'n, kaj ir'is hejm'e'n al si'a Patr'in'o, kiu est'is permes'int'a al li tremp'i si'a'j'n pied'fingr'o'j'n en la akv'o; kaj li edz'iĝ'is kaj viv'is feliĉ'e ĉiam plu'e. Tiel ankaŭ la Balen'o. Sed ek'de tiu tag'o, la krad'o en ĝi'a gorĝ'o, kiu'n ĝi sukces'is nek el'tus'i nek en'glut'i, prevent'is ke ĝi manĝ'u i'o'n krom tre, tre mal'grand'a'j fiŝ'et'o'j; kaj pro tio balen'o'j nun'temp'e neniam manĝ'as vir'o'j'n aŭ knab'o'j'n aŭ knab'in'et'o'j'n.

La et'a Ruz'a Fiŝ'o for'ir'is kaj kaŝ'is si'n en la kot'o sub la Sojl'o de la Ekvator'o. Ĝi tim'is, ke la Balen'o koler'as al ĝi.

La Mar'ist'o kun'pren'is la poŝ-tranĉ'il'o'n hejm'e'n. Li sur'hav'is la blu'a'n drelik'a'n kalson'o'n kiam li sur'paŝ'is la kaj'o'bret'o'n. La ŝelk'o'j'n li est'is las'int'a ĉar, ĉu ne, li util'ig'is ili'n por lig'i la krad'o'n; kaj jen la fin'o de tiu rakont'o.

Jen la bild'o de la Balen'o kiu glut'as la Mar'ist'o'n kun ties sen'fin'a-el'trov'em'o-kaj-sagac'ec'o, kaj la flos'o'n kaj la poŝ-tranĉ'il'o'n kaj li'a'j'n ŝelk'o'j'n, kiu'j'n vi dev'as ne forges'i. La buton'ec'a'j afer'o'j est'as la ŝelk'o'j de la Mar'ist'o, kaj vi pov'as vid'i la tranĉ'il'o'n tuj apud ili. Li sid'as sur la flos'o, sed ĝi turn'iĝ'is iom flank'e'n, do vi ne vid'as mult'o'n de ĝi. La blank'ec'a afer'o ĉe la mal'dekstr'a man'o de la Mar'ist'o est'as pec'o de lign'o per kiu li prov'is rem'i la flos'o'n kiam la Balen'o al'ven'is. La pec'o de lign'o nom'iĝ'as gaf'o-bek'o. La Mar'ist'o las'is ĝi'n ekster'e kiam li en'ir'is. La Balen'o nom'iĝ'is Ridulo, kaj la Mar'ist'o nom'iĝ'is S-ro Henrik'o Adalberto Bivenso, MJ. La et'a Ruz'a Fiŝ'o kaŝ'iĝ'as sub la ventr'o de la Balen'o, ali'okaz'e mi est'us desegn'int'a ĝi'n. La kial'o ke la mar'o aspekt'as tiel tuŝ'e-fuŝ'e est'as ĉar la Balen'o est'as suĉ'ant'a ĝi'n tut'a'n en si'a'n buŝ'o'n por en'suĉ'i S-ro'n Henrik'o Adalberto Bivenso kaj la flos'o'n kaj la poŝ-tranĉ'il'o'n kaj la ŝelk'o'j'n. Vi neniam forges'u la ŝelk'o'j'n.

[bild'o]

Jen la Balen'o serĉ'ant'a la et'a'n Ruz'a'n Fiŝ'o'n, kiu kaŝ'iĝ'as sub la Sojl'o de la Ekvator'o. La et'a Ruz'a Fiŝ'o nom'iĝ'is Pingl'o. Ĝi kaŝ'iĝ'as inter la radik'o'j de la grand'a alg'o kiu kresk'as antaŭ la Pord'o'j de la Ekvator'o. Ili est'as ferm'it'a'j. Ili est'as ĉiam ferm'it'a'j, ĉar pord'o ĉiam dev'us est'i ferm'it'a. La ŝnur'ec'a afer'o trans'e est'as la Ekvator'o mem; kaj la afer'o'j kiu'j aspekt'as kiel rok'o'j est'as la du gigant'o'j Moaro kaj Koaro, kiu'j ten'as la Ekvator'o'n en ord'o. Ili desegn'is la siluet'o'j'n sur la Pord'o'j de la Ekvator'o, kaj ili ĉiz'is ĉiu'j'n tiu'j'n inter'plekt'iĝ'ant'a'j'n fiŝ'o'j'n sub la Pord'o'j. La bek'o-fiŝ'o'j nom'iĝ'as bek'o-Delfen'o'j kaj la ali'a'j fiŝ'o'j kun la strang'a'j kap'o'j nom'iĝ'as Martel'o-kap'a'j Ŝark'o'j. La Balen'o neniam trov'is la et'a'n Ruz'a'n Fiŝ'o'n ĝis post kiam ĝi est'is re'trov'int'a si'a'n bon'humor'o'n, kaj tiam ili far'iĝ'is de'nov'e bon'a'j amik'o'j.

[bild'o]

Kiel La Kamel'o Ek'hav'is Si'a'n Äœib'o'n

Nun ven'as la sekv'ant'a rakont'o, kaj ĝi rakont'as pri kiel la Kamel'o ek'hav'is si'a'n grand'a'n ĝib'o'n.

En la komenc'o de la jar'o'j, kiam la mond'o est'is tiel-nova-kaj-freŝ'a, kaj la Best'o'j ĵus komenc'is labor'i por la Hom'o, est'is Kamel'o, kaj ĝi viv'is en la mez'o de la Hurl'a Dezert'o ĉar ĝi ne vol'is labor'i; kaj ceter'e, ĝi est'is mem Hurl'ant'o. Do ĝi manĝ'is branĉ'o'j'n kaj dorn'o'j'n kaj tamarik'o'j'n kaj lakt'o-kaj-silk'o-plant'o'n kaj pik'il'o'j'n, plej ’strordinare nenio'n'far'ant'e; kaj kiam iu parol'is al ĝi, ĝi dir'is “Ĝif!” Nur “Ĝif!” kaj ne pli.

Okaz'is ke la Ĉeval'o ven'is al ĝi, iu'n lund'o'n maten'e, kun sel'o sur si'a dors'o kaj brid'stang'o en si'a buŝ'o, kaj dir'is: “Kamel'o, ho Kamel'o, el'ven'u kaj trot'u kiel ni ĉiu'j ali'a'j.”

“Ĝif!” dir'is la Kamel'o; kaj la Ĉeval'o for'ir'is kaj rakont'is al la Hom'o.

Okaz'is ke la Hund'o ven'is al ĝi, kun baston'o en si'a buŝ'o, kaj dir'is: “Kamel'o, ho Kamel'o, ven'u kaj pren'u kaj port'u kiel ni ĉiu'j ali'a'j.”

“Ĝif!” dir'is la Kamel'o; kaj la Hund'o for'ir'is kaj rakont'is al la Hom'o.

Okaz'is ke la Bov'o ven'is al ĝi, kun jug'o sur si'a nuk'o, kaj dir'is: “Kamel'o, ho Kamel'o, ven'u kaj plug'u kiel ni ĉiu'j ali'a'j.”

“Ĝif!” dir'is la Kamel'o; kaj la Bov'o for'ir'is kaj rakont'is al la Hom'o.

Je la fin'o de la tag'o la Hom'o kun'vok'is la Ĉeval'o'n kaj la Hund'o'n kaj la Bov'o'n, kaj dir'is: “Tri'op'o, ho Tri'op'o, mi tre bedaŭr'as por vi (en mond'o tiel nova-kaj-freŝ'a); sed tiu Ĝif-afer'o en la Dezert'o ne pov'as labor'i, ali'okaz'e ĝi jam est'us nun ĉi tie, do mi las'os ĝi'n tie, kaj vi dev'os labor'i du'obl'a'n temp'o'n por kompens'i.”

Tio tre koler'ig'is la Tri'op'o'n (en mond'o tiel nova-kaj-freŝ'a), kaj ili far'is palavr'o'n, kaj indaba-on kaj panĉajet-on, kaj paŭ-vaŭ-on je la rand'o de la Dezert'o; kaj la Kamel'o ven'is maĉ'ant'e lakt'o-kaj-silk'o-plant'o'n plej ’strordinare nenio'n'far'ant'e, kaj rid'is pri ili. Tiam ĝi dir'is “Ĝif!” kaj for'ir'is de'nov'e.

Okaz'is ke preter'pas'is la Ĝin'o respond'ec'a pri Ĉiu'j Dezert'o'j, rul'iĝ'ant'e en polv'o-nub'o (Ĝin'o'j ĉiam vojaĝ'as tiu'manier'e ĉar tio est'as magi'o), kaj li halt'is por palavr'i kaj paŭvaŭi kun la Tri'op'o.

“Ĝin'o de Ĉiu'j Dezert'o'j,” dir'is la Ĉeval'o, “ĉu est'as ĝust'e ke iu ajn est'u nenio'n'far'ant'a en mond'o tiel nova-kaj-freŝ'a?”

“Cert'e ne,” dir'is la Ĝin'o.

“Nu,” dir'is la Ĉeval'o, “est'as afer'o tie en la mez'o de la Hurl'a Dezert'o (kaj ĝi est'as mem Hurl'ant'o) kun long'a kol'o kaj long'a'j krur'o'j, kaj ĝi ne far'is i'a'n ajn labor'o'n de'post lund'e maten'e. Ĝi ne vol'as trot'i.”

“Feŭ!” dir'is la Ĝin'o, fajf'ant'e, “tio est'as mi'a Kamel'o, je ĉiu or'o en Arab'uj'o! Kio'n ĝi dir'as pri tio?”

“Ĝi dir'as ‘Ĝif’!” dir'is la Hund'o; “kaj ĝi ne vol'as pren'i kaj port'i.”

“Ĉu ĝi dir'as i'o'n ali'a'n?”

“Nur ‘Ĝif’!; kaj ĝi ne vol'as plug'i,” dir'is la Bov'o.

“Tre bon'e,” dir'is la Ĝin'o. “Mi ĝifos ĝi'n se vi bon'vol'os atend'i minut'o'n.”

La Ĝin'o volv'is si'n en si'a'n polv'o'mantel'o'n, kaj pren'is bir'o'n trans la dezert'o, kaj trov'is la Kamel'o'n, plej ’strordinare nenio'n'far'ant'a'n, rigard'ant'a'n si'a'n propr'a'n bild'o'n en flak'o da akv'o.

“Mi'a long'a kaj bobel'a amik'o,” dir'is la Ĝin'o, “kio'n do mi aŭd'as pri vi far'ant'a neniu'n labor'o'n, en ĉi tiu mond'o tiel nova-kaj-freŝ'a?”

“Ĝif!” dir'is la Kamel'o.

La Äœin'o ek'sid'is, kun la menton'o en si'a man'o, kaj komenc'is pens'i Grand'a'n Magi'o'n, dum la Kamel'o rigard'is si'a'n propr'a'n re'bril'o'n en la akv'o'flak'o.

“Vi kaŭz'is al la Tri'op'o ekstr'a'n labor'o'n de'post lund'e maten'e, nur pro vi'a ’strordinara nenio'n'farad'o,” dir'is la Ĝin'o; kaj li daŭr'ig'is pens'i Magi'aĵ'o'j'n, kun la menton'o en si'a man'o.

“Ĝif!” dir'is la Kamel'o.

“Mi ne de'nov'e dir'us tio'n se mi est'us vi,” dir'is la Ĝin'o; “vi pov'us dir'i tio'n unu'foj'e tro. Bobel'o, mi vol'as ke vi labor'u.”

Kaj la Kamel'o dir'is “Ĝif!” de'nov'e; sed apenaŭ ĝi est'is dir'int'a tio'n kiam ĝi vid'is ke la dors'o, pri kiu ĝi tiel fier'is, puf'iĝ'as kaj puf'iĝ'as kaj far'iĝ'as grand'a ĝel'ec'a ĝifo.

“Ĉu vi vid'as tio'n?” dir'is la Ĝin'o. “Tio est'as vi'a tut'e propr'a ĝifo kiu'n vi kaŭz'is al vi mem per ne-labor'ad'o. Hodiaŭ est'as ĵaŭd'o, kaj vi ne far'is ajn'a'n labor'o'n de'post lund'o, kiam la labor'o komenc'iĝ'is. Nun vi ek'labor'os.”

“Kiel do mi pov'as?” dir'is la Kamel'o, “kun ĉi tiu ĝifo sur mi'a dors'o?”

“Est'as tiel cel'it'e,” dir'is la Ĝin'o, “ĝust'e ĉar vi mal'traf'is tiu'j'n tri tag'o'j'n. Vi nun kapabl'os labor'i tri tag'o'j'n sen manĝ'ad'o, ĉar vi pov'as viv'i de vi'a ĝifo; kaj neniam dir'u ke mi neni'o'n far'is por vi. Ven'u el la Dezert'o kaj ir'u al la Tri'op'o, kaj kondut'u bon'e. Ĝifu vi'n!”

Kaj la Kamel'o ĝifis si'n, kun'e kun si'a ĝifo, kaj for'ir'is al la Tri'op'o. Kaj ek'de tiu tag'o ĝis la nun'a, la Kamel'o ĉiam port'as ĝifon (ni nun nom'as ĝi'n “ĝib'o”, por ne dolor'ig'i ĝi'a'j'n sent'o'j'n); sed ĝi neniam sukces'is kompens'i la tri tag'o'j'n kiu'j'n ĝi mal'traf'is en la komenc'o de la mond'o, kaj ĝi neniam ĝis nun lern'is kondut'i bon'e.

Jen la bild'o de la Ĝin'o far'ant'a la komenc'o'j'n de la Magi'o kiu al'port'is la Ĝifon al la Kamel'o. Unu'e li desegn'is lini'o'n en la aer'o per si'a fingr'o, kaj tiu far'iĝ'is firm'a; kaj tiam li far'is nub'o'n, kaj tiam li far'is ov'o'n — vi pov'as vid'i ili'n je la sub'o de la bild'o — kaj krom'e est'is magi'a kukurb'o kiu ŝanĝ'iĝ'is al grand'a blank'a flam'o. Tiam la Ĝin'o pren'is si'a'n magi'a'n vent'um'il'o'n kaj vent'um'is tiu'n flam'o'n ĝis la flam'o ŝanĝ'iĝ'is al iu Magi'o tut'e per si mem. Est'is bon'a Magi'o kaj fakt'e tre amik'ec'a Magi'o, kvankam ĝi dev'is don'i Ĝifon al la Kamel'o ĉar la Kamel'o est'is mal'labor'em'a. La Ĝin'o respond'ec'a pri Ĉiu'j Dezert'o'j est'is la plej amik'a de ĉiu'j Ĝin'o'j, do li ver'e neniam far'us i'o'n mal'amik'ec'a'n.

[bild'o]

Jen la bild'o de la Ĝin'o respond'ec'a pri Ĉiu'j Dezert'o'j konduk'ant'a la Magi'o'n per si'a magi'a vent'um'il'o. La Kamel'o manĝ'as branĉ'o'n de akaci'o, kaj ĝi ĵus fin'is dir'i “ĝif” unu foj'o'n tro (la Ĝin'o est'is dir'int'a ke ĝi far'os), kaj tial la Ĝifo est'as al'ven'ant'a. La long'a sek'ig'tuk'ec'a afer'o kresk'ant'a el la cep'o-simil'a afer'o est'as la Magi'o, kaj vi pov'as vid'i la Ĝifon sur ĝi'a ŝultr'o. La Ĝifo akord'iĝ'as al la plat'a part'o de la dors'o de la Kamel'o. La Kamel'o est'as tro okup'it'a per rigard'ad'o al si'a propr'a mem'o en la flak'o da akv'o por rimark'i tio'n kio est'as okaz'ont'a al ĝi.

Sub la ver'a bild'o est'as bild'o de la Mond'o-tiel-nova-kaj-freŝ'a. Est'as du fum'ant'a'j vulkan'o'j en ĝi, iu'j ali'a'j mont'o'j kaj iu'j ŝton'o'j kaj lag'o kaj nigr'a insul'o kaj serpent'um'ant'a river'o kaj mult'e da ali'a'j afer'o'j, kaj ankaŭ la Arke'o de No'a. Mi ne pov'is desegn'i ĉiu'j'n dezert'o'j'n pri kiu'j la Ĝin'o respond'ec'is, do mi desegn'is nur unu, sed ĝi est'as tre dezert'a dezert'o.

[bild'o]

Kiel La Rinocer'o Ek'hav'is Si'a'n HaÅ­t'o'n

Origin'e, iam antaŭ long'e, sur ne'loĝ'at'a insul'o ĉe la bord'o de la Ruĝ'a Mar'o, viv'is Parsi'o de kies ĉapel'o la sun'radi'o'j re'bril'is en pli-ol-orient'a pomp'o. Kaj la Parsi'o viv'is ĉe la Ruĝ'a Mar'o kun neni'o krom si'a ĉapel'o kaj si'a tranĉ'il'o kaj kuir-forn'o de la tip'o kiu'n vi precip'e neniam tuŝ'u. Kaj en iu tag'o li pren'is farun'o'n kaj akv'o'n kaj rosin'o'j'n kaj prun'o'j'n kaj suker'o'n kaj afer'o'j'n, kaj far'is por si unu kuk'o'n kiu mezur'is du fut'o'j'n trans'e kaj tri fut'o'j'n dik'a. Ĝi ver'ver'e est'is Super'a Komestiblo (tio est'as Magi'o), kaj li met'is ĝi'n sur la forn'o'n ĉar al li est'is permes'at'e kuir'i sur tiu forn'o, kaj li bak'is ĝi'n kaj bak'is ĝi'n ĝis ĝi est'is tut'e brun'e bak'it'a kaj odor'is plej sentimental'e. Sed ĝust'e kiam li est'is manĝ'ont'a ĝi'n, ven'is sur la strand'o'n el la Komplet'e Ne'loĝ'at'a Intern'o unu Rinocer'o kun korn'o sur si'a naz'o, du pork'o-okul'o'j, kaj mal'bon'a kondut'o. En tiu'j tag'o'j la haŭt'o de la Rinocer'o sufiĉ'e glat'e akord'iĝ'is al ĝi'a korp'o. Ĝi ekzakt'e aspekt'is kiel Rinocer'o el la Arke'o de No'a, sed kompren'ebl'e mult'e pli grand'a. Tamen, ĝi ne bon'e kondut'is tiam, kaj ĝi ne bon'e kondut'as nun, kaj ĝi neniam bon'e kondut'os. Ĝi dir'is: “Haŭ!” kaj la Parsi'o las'is tiu'n kuk'o'n kaj grimp'is al la supr'o de palm'o-arb'o kun neni'o vest'it'a krom si'a ĉapel'o, de kiu la sun'radi'o'j re'bril'is en pli-ol-orient'a pomp'o. Kaj la Rinocer'o renvers'is la ole'o-forn'o'n per si'a naz'o, kaj la kuk'o rul'iĝ'is en la sabl'o'n, kaj ĝi pik'is tiu'n kuk'o'n sur la korn'o'n de si'a naz'o, kaj ĝi manĝ'is ĝi'n, kaj ĝi for'ir'is, sving'ant'e si'a'n vost'o'n, al la for'las'it'a kaj Ekskluziv'e Ne'loĝ'at'a Intern'o kiu oft'as sur la insul'o'j Mazanderano, Sokotr'o, kaj la Promontor'o'j de la Pli'larĝ'a Ekvinoks'o. Tiam la Parsi'o de'ir'is de si'a palm'o-arb'o kaj met'is la forn'o'n sur ĝi'a'j'n pied'o'j'n kaj recit'is la sekv'ant'a'n Slokaon, kiu'n mi, ĉar vi ankoraŭ ne aŭd'is ĝi'n, nun deklam'os al vi: —

Kaj est'is mult'e pli da signif'o en tio ol vi pens'us.

Ĉar, kvin semajn'o'j'n post'e, okaz'is varm'o-ond'o ĉe la Ruĝ'a Mar'o, kaj ĉiu'j mal'vest'is ĉiu'j'n vest'aĵ'o'j'n kiu'j'n ili sur'hav'is. La Parsi'o for'met'is si'a'n ĉapel'o'n; sed la Rinocer'o de'met'is si'a'n haŭt'o'n kaj port'is ĝi'n sur la ŝultr'o kiam ĝi ven'is al la strand'o por ban'iĝ'i. En tiu temp'o la haŭt'o buton'iĝ'is mal'supr'e per tri buton'o'j kaj aspekt'is kiel pluv'mantel'o. La Rinocer'o dir'is tut'e neni'o'n pri la kuk'o de la Parsi'o, ĉar ĝi est'is manĝ'int'a ĝi'n tut'e; kaj ĝi neniam bon'e kondut'is, nek tiam, nek post'e, nek est'ont'e. Ĝi vad'is rekt'e en la akv'o'n kaj blov'is bobel'o'j'n tra si'a naz'o, las'int'e si'a'n haŭt'o'n sur la strand'o.

Okaz'is ke la Parsi'o preter'ir'is kaj trov'is la haŭt'o'n, kaj li rid'is unu rid'o'n kiu du'foj'e ĉirkaŭ'is li'a'n vizaĝ'o'n. Tiam li danc'is tri'foj'e ĉirkaŭ la haŭt'o kaj frot'is si'a'j'n man'o'j'n. Tiam li ir'is al si'a kamp'ad'ej'o kaj plen'ig'is si'a'n ĉapel'o'n per kuk'er'o'j, ĉar la Parsi'o manĝ'is neniam i'o'n krom kuk'o'j'n, kaj neniam bala'is si'a'n kamp'ad'ej'o'n. Li pren'is tiu'n haŭt'o'n, kaj li tren'is tiu'n haŭt'o'n, kaj li trot'is tiu'n haŭt'o'n, kaj li frot'is tiu'n haŭt'o'n kaj plen'ig'is ĝi'n per mal'nov'a'j, mal'freŝ'a'j, sek'a'j, tikl'a'j kuk'er'o'j kaj kelk'a'j brul'ig'it'a'j rosin'o'j, tiom kiom ĝi en'tut'e pov'is en'hav'i. Tiam li grimp'is al la supr'o de si'a palm'o-arb'o kaj atend'is ĝis la Rinocer'o ven'os el la akv'o kaj sur'met'os ĝi'n.

Kaj la Rinocer'o sur'met'is si'a'n haŭt'o'n. Ĝi buton'is ĝi'n per la tri buton'o'j, kaj ĉio tikl'is kiel kuk'er'o'j en lit'o. Tiam ĝi vol'is grat'i si'n, sed tio nur mal'bon'ig'is la afer'o'n; kaj tiam ĝi ek'kuŝ'is sur la sabl'o'j'n kaj rul'iĝ'is kaj rul'iĝ'is kaj rul'iĝ'is, kaj ĉiu'foj'e kiam ĝi rul'iĝ'is la kuk'er'o'j tikl'is ĝi'n pli kaj pli kaj pli. Tiam ĝi kur'is al la palm'o-arb'o kaj frot'is kaj frot'is kaj frot'is si'n kontraŭ tiu. Ĝi frot'is si'n tiel mult'e kaj tiel fort'e ke pro la frot'ad'o ek'est'is grand'a fald'o en la haŭt'o super la ŝultr'o'j, kaj ali'a fald'o mal'supr'e, kie la buton'o'j antaŭ'e est'is (sed la buton'o'j est'is for'frot'it'a'j), kaj pro la frot'ad'o ek'est'is pli'a'j fald'o'j sur ĝi'a'j krur'o'j. Kaj tio fuŝ'is ĝi'a'n humor'o'n, sed ne far'is ajn'a'n diferenc'o'n al la kuk'er'o'j. Ili est'is intern'e de ĝi'a haŭt'o kaj ili tikl'is. Do ĝi ir'is hejm'e'n, ver'e tre koler'a kaj terur'e grat'em'a; kaj ek'de tiu tag'o ĝis la nun'a ĉiu rinocer'o hav'as grand'a'j'n fald'o'j'n en si'a haŭt'o kaj tre mal'bon'a'n humor'o'n, ĉio pro la kuk'er'o'j intern'e.

Sed la Parsi'o de'ir'is de si'a palm'o-arb'o, sur'hav'ant'e si'a'n ĉapel'o'n, de kiu la sun'radi'o'j re'bril'is en pli-ol-orient'a pomp'o, pren'is si'a'n kuir-forn'o'n, kaj for'ir'is en la direkt'o de Orotavo, Amigdalo, la Supr'a'j Paŝt'ej'o'j de Anantarivo, kaj la Sonaputaj Marĉ'o'j.

Jen la bild'o de la Parsi'o kiu komenc'as manĝ'i si'a'n kuk'o'n sur la Ne'loĝ'at'a Insul'o en la Ruĝ'a Mar'o en ver'e varm'eg'a tag'o; kaj de la Rinocer'o kiu ven'as el la Komplet'e Ne'loĝ'at'a Intern'o, kiu, kiel vi laŭ'ver'e pov'as vid'i, est'as tut'e rok'a. La haŭt'o de la Rinocer'o est'as tut'e glat'a, kaj la tri buton'o'j per kiu oni buton'as ĝi'n est'as mal'supr'e, do vi ne pov'as vid'i ili'n. La kirl'aĵ'o'j sur la ĉapel'o de la Parsi'o est'as la sun'radi'o'j re'bril'ant'a'j en pli-ol-orient'a pomp'o, ĉar se mi est'us desegn'int'a ver'a'j'n radi'o'j'n ili est'us plen'ig'int'a'j la tut'a'n bild'o'n. En la kuk'o est'as rosin'o'j; kaj la rad'o-afer'o kiu kuŝ'as sur la sabl'o en la antaŭ'o aparten'is al unu el la batal'ĉar'o'j de la Faraon'o kiam tiu prov'is trans'ir'i la Ruĝ'a'n Mar'o'n. La Parsi'o trov'is ĝi'n, kaj konserv'is ĝi'n por lud'i. La nom'o de la Parsi'o est'is Pestalĝi’ Pugalĝi’, kaj la Rinocer'o nom'iĝ'is Strorkso, ĉar ĝi spir'is tra si'a buŝ'o anstataŭ tra si'a naz'o. Mi ne demand'us i'o'n pri la kuir-forn'o, se mi est'us vi.

[bild'o]

Jen la Parsi'o Pestalĝi’ Pugalĝi’ sid'ant'a en si'a palm'o-arb'o kaj rigard'ant'a la Rinocer'o'n Strorkso kiu ban'iĝ'as apud la strand'o de la Komplet'e Ne'loĝ'at'a Insul'o post kiam Strorkso est'is for'pren'int'a si'a'n haŭt'o'n. La Parsi'o jam frot'is la kuk'er'o'j'n en la haŭt'o'n, kaj li rid'as pens'ant'e pri kiel ili tikl'os Strorkson kiam Strorkso de'nov'e sur'met'os ĝi'n. La haŭt'o est'as tuj sub la rok'o'j sub la palm'o-arb'o en mal'pli'varm'a lok'o; tial vi ne pov'as vid'i ĝi'n. La Parsi'o sur'hav'as nov'a'n pli-ol-orient'e-pomp'a'n ĉapel'o'n de la spec'o kiu'n Parsi'o'j sur'hav'as; kaj li hav'as tranĉ'il'o'n en si'a man'o por tranĉ'i si'a'n nom'o'n en palm'o-arb'o'j'n. La nigr'a'j afer'o'j sur la insul'o'j en la mar'o est'as pec'o'j de ŝip'o'j kiu'j pere'is ŝip'ant'e laŭ la Ruĝ'a Mar'o; sed ĉiu'j pasaĝer'o'j est'is sav'it'a'j kaj ir'is hejm'e'n.

La nigr'a afer'o en la akv'o proksim'e de la bord'o tut'e ne est'as pere'int'a ŝip'o. Tio est'as Strorkso la Rinocer'o ban'iĝ'ant'a sen si'a haŭt'o. Strorkso est'is sub si'a haŭt'o sam'e nigr'a kiel ekster'e. Mi ne demand'us i'o'n pri la kuir-forn'o, se mi est'us vi.

[bild'o]

Kiel La Unu'a Leter'o Est'is Skrib'at'a

Oni ne sci'as antaŭ kiom long'e — en tre fru'a temp'o est'is Neolitik'a vir'o. Li ne est'is Jut'o aŭ Angl'o, aŭ eĉ Dravid'o, kio li bon'e est'us pov'int'a est'i, Plej Am'at'a, sed ne zorg'u kial. Li est'is Primitiv'ul'o, kaj li loĝ'is kav'ec'e en Kav'o, kaj li sur'hav'is tre mal'mult'e da vest'aĵ'o'j, kaj li ne pov'is leg'i kaj li ne pov'is skrib'i kaj li eĉ ne vol'is i'o'n tia'n, kaj escept'e kiam li est'is mal'sat'a li est'is sufiĉ'e feliĉ'a. Li'a nom'o est'is Tegumaj Bopsulaj, kaj tio signif'as: “Vir'o-kiu-ne-met'as-si'a'n-pied'o'n-antaŭ'e'n-tro-rapid'e”; sed ni, ho Plej Am'at'a, nom'os li'n Tegumo, mal'long'e do. Kaj la nom'o de li'a edz'in'o est'is Teŝumaj Tevindraŭ, kaj tio signif'as: “Sinjor'in'o-kiu-demand'as-tre-mult'a'j'n-demand'o'j'n”; sed ni, ho Plej Am'at'a, nom'os ŝi'n Teŝuma, mal'long'e do. Kaj la nom'o de li'a mal'grand'a knab'in'o-fil'in'o est'is Tafimaj Metalumaj, kaj tio signif'as: “Mal'grand'a-person'o-sen-bon'a'j-manier'o'j-kiu-dev'us-est'i-frap'at'a”; sed mi nom'os ŝi'n Tafinjo. Kaj ŝi est'is la Plej Am'at'a de Tegumaj Bopsulaj kaj la Plej Am'at'a de si'a propr'a Pa'nj'o, kaj ŝi ne est'is frap'at'a eĉ du'on'o'n da foj'o'j kiom est'us bon'e por ŝi; kaj ili ĉiu'j tri est'is tre feliĉ'a'j. Kiam nur Tafinjo pov'is kur'i ĉirkaŭ'e, ŝi ir'is ĉi'e'n kun si'a Pa'ĉj'o Tegumo, kaj foj'e ili ne ven'is hejm'e'n al la Kav'o ĝis ili est'is tre mal'sat'a'j, kaj tiam Teŝumaj Tevindraŭ kutim'e dir'is: “Kie en la mond'o vi du est'is, ke vi far'iĝ'is tiel ŝok'e mal'pur'a'j? Ver'e, Tegumo mi'a, vi ne est'as pli bon'a ol mi'a Tafinjo.”

Nun atent'u kaj aÅ­skult'u!

En iu tag'o Tegumaj Bopsulaj for'ir'is tra la kastor'o-marĉ'o al la river'o Vagajo por sag'e kapt'i karp'o-fiŝ'o'j'n por vesper'manĝ'o, kaj ankaŭ Tafinjo ir'is kun li. La sag'o de Tegumo est'is far'it'a el lign'o kun ŝark'o-dent'o je la fin'o, kaj antaŭ ol li kapt'is iu'j'n ajn fiŝ'o'j'n, li romp'is ĝi'n tut'e, frap'ant'e ĝi'n tro fort'e al la fund'o de la river'o. Ili est'is mult'a'j'n mejl'o'j'n for de la hejm'o (kompren'ebl'e ili kun'hav'is lunĉ'o'n en mal'grand'a sak'o), kaj Tegumo est'is forges'int'a kun'pren'i rezerv'a'j'n sag'o'j'n.

“Jen tre fiŝ'odor'a afer'o!” dir'is Tegumo. “Mi bezon'os du'on'o'n de la tag'o por ripar'i ĝi'n.”

“Est'as hejm'e vi'a grand'a nigr'a sag'o,” dir'is Tafinjo. “Mi re'kur'u al la Kav'o kaj pet'u Pa'nj'o'n por don'i ĝi'n al mi.”

“Est'as tro mal'proksim'e por vi'a'j mal'grand'a'j gras'a'j krur'et'o'j,” dir'is Tegumo. “Ceter'e, vi pov'us fal'i en la kastor'o-marĉ'o'n kaj dron'i. Ni dev'os far'i plej bon'a'n el mal'bon'o.” Li ek'sid'is kaj el'pren'is mal'grand'a'n led'a'n ripar'o-sak'et'o'n, plen'a'n de rangifer'o-tenden'o'j kaj stri'o'j da led'o, kaj bul'et'o'j da abel'o-vaks'o kaj rezin'o, kaj komenc'is ripar'i la sag'o'n. Tafinjo ek'sid'is ankaŭ, kun si'a'j pied'fingr'o'j en la akv'o kaj si'a menton'o en la man'o, kaj pens'ad'is tre fort'e. Tiam ŝi dir'is: —

“Mi dir'u, Pa'ĉj'o, est'as terur'a ĝen'o, ke vi kaj mi ne sci'as skrib'i, ĉu ne? Se ni kapabl'us ni pov'us send'i mesaĝ'o'n por ek'hav'i la nov'a'n sag'o'n.”

“Tafinjo,” dir'is Tegumo, “kiom oft'e mi dir'is al vi ne uz'i slang'o'n? ‘Terur'e’ ne est'as plaĉ'a vort'o, — sed ja est'us tre util'e, nun kiam vi dir'as, se ni pov'us skrib'i hejm'e'n.”

Ĝust'e tiam iu Fremd'ul'o-vir'o ven'is laŭ'long'e de la river'o, sed li aparten'is al mal'proksim'a trib'o, la Tevaroj, kaj li ne kompren'is eĉ vort'o'n de la lingv'o de Tegumo. Li star'is sur la bord'o kaj rid'et'is al Tafinjo, ĉar li hav'is si'a'n propr'a'n knab'in'o-fil'in'o'n hejm'e. Tegumo el'tir'is fask'et'o'n da rangifer'o-tenden'o'j el si'a ripar'o-sak'et'o kaj komenc'is ripar'i si'a'n sag'o'n.

“Ven'u ĉi tie'n,” dir'is Tafinjo. “Ĉu vi sci'as kie mi'a Pa'nj'o loĝ'as?” Kaj la Fremd'ul'o-vir'o dir'is “Um!” — est'ant'e, kiel vi sci'as, Tevaro.

“Stult'e!” dir'is Tafinjo, kaj ŝi stamf'is per si'a pied'o, ĉar ŝi vid'is ar'o'n da tre grand'a'j karp'o'j supr'e'n'naĝ'ant'a'j la river'o'n ĝust'e nun kiam ŝi'a Pa'ĉj'o ne pov'is uz'i si'a'n sag'o'n.

“Ne ĝen'u al plen'kresk'ul'o'j,” dir'is Tegumo, tiel okup'at'a de si'a sag'o-ripar'ad'o ke li eĉ ne turn'is si'n.

“Mi nek ĝen'as,” dir'is Tafinjo. “Mi nur vol'as ke li far'u kio'n mi vol'as ke li far'u, kaj li ne kompren'as.”

“Do ne ĝen'u mi'n,” dir'is Tegumo, kaj li daŭr'ig'is tir'ad'o'n kaj streĉ'ad'o'n de rangifer'o-tenden'o'j kun si'a buŝ'o plen'a de pec'et'o'j. La Fremd'ul'o-vir'o — ver'a Tevaro li est'is — ek'sid'is sur la herb'o, kaj Tafinjo montr'is al li kio'n far'as ŝi'a Pa'ĉj'o. La Fremd'ul'o-vir'o pens'is: “Ĉi tio est'as mirakl'a infan'o. Ŝi stamf'as per si'a pied'o antaŭ mi kaj ŝi far'as grimac'o'j'n. Ŝi dev'as est'i la fil'in'o de tiu nobl'a Trib'estr'o kiu est'as tiel eminent'a, ke li ne vol'as rimark'i mi'n.” Do li rid'et'is ankoraŭ pli ĝentil'e.

“Nu,” dir'is Tafinjo, “mi vol'as ke vi ir'u al mi'a Pa'nj'o, ĉar vi'a'j krur'o'j est'as pli long'a'j ol mi'a'j, kaj vi ne fal'os en la kastor'o-marĉ'o'n, kaj demand'u pri la ali'a sag'o de Pa'ĉj'o — tiu kun la nigr'a ten'il'o kiu pend'as super ni'a fajr'ej'o.”

La Fremd'ul'o-vir'o (kaj li est'is ja Tevaro) pens'is: “Ĉi tio est'as tre, tre mirakl'a infan'o. Ŝi sving'as si'a'j'n brak'o'j'n kaj ŝi kri'as al mi, sed mi kompren'as neniu'n vort'o'n de tio kio'n ŝi dir'as. Sed se mi ne far'os kio'n ŝi vol'as, mi fort'e tim'as ke tiu mem'fier'a Trib'estr'o, Vir'o-kiu-turn'as-si'a'n-dors'o'n-al-vizit'ant'o'j, est'os koler'a.” Li ek'star'is kaj de'ŝir'is grand'a'n plat'a'n pec'o'n da ŝel'o de betul'o-arb'o kaj don'is ĝi'n al Tafinjo. Li far'is tio'n, Plej Am'at'a, por montr'i ke li'a kor'o est'as tiel blank'a kiel betul'a ŝel'o kaj ke li intenc'as neni'o'n mal'bon'a'n; sed Tafinjo ne tut'e kompren'is.

“Ho!” ŝi dir'is. “Mi kompren'as! Vi vol'as la loĝ-adres'o'n de mi'a Pa'nj'o? Kompren'ebl'e mi ne pov'as skrib'i, sed mi pov'os desegn'i bild'o'j'n se mi hav'os i'o'n akr'a'n por grat'i. Bon'vol'u prunt'i al mi la ŝark'o'dent'o'n de vi'a kol'ĉen'o.”

La Fremd'ul'o-vir'o (kaj li est'is ja Tevaro) ne dir'is i'o'n ajn, do Tafinjo lev'is si'a'n man'et'o'n kaj tir'is je la bel'eg'a bid'o-kaj-sem'o-kaj-ŝark'o'dent'a kol'ĉen'o ĉirkaŭ li'a kol'o.

La Fremd'ul'o-vir'o (kaj li est'is ja Tevaro) pens'is: “Ĉi tio est'as tre, tre, tre mirakl'a infan'o. La ŝark'o'dent'o sur mi'a kol'ĉen'o est'as magi'a ŝark'o'dent'o, kaj oni ĉiam dir'is, ke se iu tuŝ'as ĝi'n sen mi'a permes'o tiu sen'prokrast'e ŝvel'os kaj eksplod'os. Sed ĉi tiu infan'o ne ŝvel'as kaj eksplod'as, kaj tiu eminent'a Trib'estr'o, Vir'o-kiu-atent'as-ekskluziv'e-si'a'j'n-propr'a'j'n-afer'o'j'n, kiu tut'e ne atent'is mi'n ĝis nun, ŝajn'e ne tim'as ke ŝi ŝvel'os aŭ eksplod'os. Mi prefer'e est'u pli ĝentil'a.”

Do li don'is al Tafinjo la ŝark'o'dent'o'n, kaj ŝi ek'kuŝ'is plat'e sur la ventr'o kun la krur'o'j en la aer'o, kiel iu'j hom'o'j kuŝ'as sur la plank'o en la loĝ'o'ĉambr'o kiam ili vol'as desegn'i bild'o'j'n, kaj ŝi dir'is: “Nun mi desegn'os kelk'a'j'n bel'eg'a'j'n bild'o'j'n por vi! Vi pov'as rigard'i trans mi'a ŝultr'o, sed ne puŝ'u kontraŭ mi. Unu'e mi desegn'os mi'a'n Pa'ĉj'o'n fiŝ'ant'a. Ne tre simil'as al li; sed Pa'nj'o sci'os, ĉar mi desegn'is li'a'n sag'o'n romp'it'a. Nu, nun mi desegn'os la ali'a'n sag'o'n kiu'n li vol'as hav'i, la sag'o'n kun nigr'a ten'il'o. Aspekt'as kvazaŭ ĝi pik'as en la dors'o'n de Pa'ĉj'o, sed tio est'as ĉar la ŝark'o'dent'o glit'is kaj ĉi tiu pec'o da ŝel'o ne est'as sufiĉ'e grand'a. Tio est'as la sag'o kiu'n mi vol'as ke vi al'port'u; do mi desegn'os bild'o'n de mi mem ’splikanta tio'n al vi. Mi'a'j har'o'j ne tiel el'star'as kiel mi desegn'is ili'n, sed est'as pli facil'e desegn'i tiel. Nun mi desegn'os vi'n. Mi pens'as ke vi est'as tre plaĉ'a, ver'e, sed mi ne pov'as desegn'i vi'n plaĉ'a en la bild'o, do ne est'u ’fend'it'a. Ĉu vi est'as ’fend'it'a?”

La Fremd'ul'o-vir'o (kaj li est'is ja Tevaro) rid'et'is. Li pens'is: “Ŝajn'as ke grand'a batal'o est'as okaz'ont'a iu'lok'e, kaj ĉi tiu ekster'ordinar'a infan'o, kiu pren'as mi'a'n magi'a'n ŝark'o'dent'o'n sed ne ŝvel'as aŭ eksplod'as, dir'as al mi ke mi al'port'u la tut'a'n trib'o'n de la eminent'a Trib'estr'o. Li est'as eminent'a Trib'estr'o, ali'okaz'e li est'us rimark'int'a mi'n.”

“Vid'u,” dir'is Tafinjo, desegn'ant'e tre fort'e kaj sufiĉ'e skrap'e, “nun mi desegn'is vi'n, kaj mi met'is la sag'o'n kiu'n Pa'ĉj'o vol'as hav'i en vi'a'n man'o'n, nur por memor'ig'i ke vi al'port'u ĝi'n. Nun mi montr'os al vi kiel ating'i la loĝ-adres'o'n de Pa'nj'o. Vi ir'u ĝis vi al'ven'os ĉe du arb'o'j (jen la arb'o'j), kaj tiam vi trans'ir'os mont'et'o'n (jen mont'et'o), kaj tiam vi ven'os al kastor'o-marĉ'o plen'a de kastor'o'j. Mi ne en'met'is la tut'a'j'n kastor'o'j'n, ĉar mi ne pov'as desegn'i kastor'o'j'n, sed mi desegn'is ili'a'j'n kap'o'j'n, kaj pli de ili vi ne vid'os kiam vi tra'ir'os la marĉ'o'n. Atent'u ke vi ne en'fal'os! Kaj tiam ni'a Kav'o est'as tuj mal'antaŭ la kastor'o-marĉ'o. Ĝi ne est'as tiel alt'a kiel la mont'et'o'j, fakt'e, sed mi ne pov'as desegn'i afer'o'j'n tre mal'grand'e. Tio est'as mi'a Pa'nj'o ekster la Kav'o. Ŝi est'as bel'eg'a. Ŝi est'as la plej plej'bel'eg'a Pa'nj'o kiu iam ajn est'is, sed ŝi ne est'os ’fend'it'a kiam ŝi vid'os ke mi desegn'is ŝi'n tiel krud'e. Ŝi est'os kontent'a de mi ĉar mi sci'as desegn'i. Nu, por la kaz'o ke vi forges'us, mi desegn'is la sag'o'n kiu'n Pa'ĉj'o vol'as ekster ni'a Kav'o. Ĝi fakt'e est'as intern'e, sed vi montr'u la bild'o'n al mi'a Pa'nj'o kaj ŝi don'os ĝi'n al vi. Mi desegn'is ŝi'n kun lev'it'a'j brak'o'j, ĉar mi sci'as ke ŝi est'os tre kontent'a vid'i vi'n. Ĉu ne bel'eg'a bild'o? Kaj ĉu vi bon'e kompren'as, aŭ ĉu mi ’spliku de'nov'e?”

La Fremd'ul'o-vir'o (kaj li est'is ja Tevaro) rigard'is al la bild'o kaj tre fort'e kap'jes'is. Li dir'is al si mem: “Se mi ne al'port'os la trib'o'n de ĉi tiu eminent'a Trib'estr'o por help'i li'n, li est'os mort'ig'it'a de si'a'j mal'amik'o'j kiu'j ven'as de ĉiu'j flank'o'j kun sag'o'j. Nun mi kompren'as kial la eminent'a Trib'estr'o ŝajn'ig'is ne rimark'i mi'n! Li tim'is ke li'a'j mal'amik'o'j kaŝ'iĝ'as en la arbust'o'j kaj vid'us ke li don'as mesaĝ'o'n al mi. Tial li turn'is si'a'n dors'o'n al mi, kaj las'is la saĝ'a'n kaj mirakl'a'n infan'o'n desegn'i la terur'a'n bild'o'n montr'ant'a'n li'a'j'n mal'facil'aĵ'o'j'n. Mi ir'os kaj al'port'os help'o'n de li'a trib'o.” Li eĉ ne demand'is Tafinjon pri la voj'o, sed for'rapid'is en la arbust'o'j'n kiel la vent'o, kun la betul'o-ŝel'o en si'a man'o, kaj Tafinjo ek'sid'is plej kontent'a.

Kaj jen la bild'o kiu'n Tafinjo desegn'is por li!

“Kio'n vi est'is far'ant'a, Tafinjo?” dir'is Tegumo. Li est'is ripar'int'a si'a'n sag'o'n kaj si'n'gard'e sving'is ĝi'n tie'n kaj re'e'n.

“Est'as iu pri'aranĝ'o de mi'a flank'o, kar'a Pa'ĉj'o,” dir'is Tafinjo. “Se vi ne far'os demand'o'j'n al mi, vi ek'sci'os pri ĝi post mal'long'a temp'o, kaj vi surpriz'iĝ'os. Vi ne sci'as kiel mult'e vi surpriz'iĝ'os, Pa'ĉj'o! Promes'u ke vi surpriz'iĝ'os.”

“Tre bon'e,” dir'is Tegumo, kaj daŭr'ig'is fiŝ'kapt'ad'o'n.

La Fremd'ul'o-vir'o — ĉu vi sci'is ke li est'is Tevaro? — for'rapid'is kun la bild'o kaj kur'is kelk'a'j'n mejl'o'j'n, ĝis tut'e hazard'e li trov'is Teŝumaj Tevindraŭ sid'ant'a'n ĉe la pord'o de si'a Kav'o, parol'ant'a'n al kelk'a'j ali'a'j Neolitik'a'j sinjor'in'o'j kiu'j est'is al'ven'int'a'j por Primitiv'a lunĉ'o. Tafinjo tre simil'is al Teŝuma, precip'e pri la supr'a part'o de la vizaĝ'o kaj la okul'o'j, do la Fremd'ul'o-vir'o — daŭr'e pur'a Tevaro — rid'et'is ĝentil'e kaj trans'don'is al Teŝuma la betul'o-ŝel'o'n. Li est'is kur'int'a rapid'e, kaj tial li anhel'is, kaj li'a'j krur'o'j est'is grat'it'a'j pro rubus'o'j, sed li tamen prov'is est'i ĝentil'a.

Tuj kiam Teŝuma vid'is la bild'o'n ŝi ek'kriĉ'is kiel io kaj salt'is kontraŭ la Fremd'ul'o-vir'o'n. La ali'a'j Neolitik'a'j sinjor'in'o'j subit'e frap'is li'n sur ter'o'n kaj ek'sid'is sur li'n en long'a vic'o ses'op'e, dum Teŝuma tir'is li'a'j'n har'o'j'n. “La konklud'o el'star'as kiel la naz'o sur la vizaĝ'o de ĉi tiu Fremd'ul'o-vir'o,” ŝi dir'is. “Li plen'pik'is mi'a'n Tegumon per sag'o'j, kaj tim'ig'is povr'a'n Tafinjon tiel ke ŝi'a'j har'o'j ek'star'is; kaj ne kontent'a pri nur tio, li al'port'as al mi kor'ŝir'a'n bild'o'n pri tio kiel est'is far'it'e. Vid'u!” Ŝi montr'is la bild'o'n al ĉiu'j tiu'j Neolitik'a'j sinjor'in'o'j kiu'j trankvil'e sid'is sur la Fremd'ul'o-vir'o. “Jen mi'a Tegumo kun romp'it'a brak'o; jen sag'o pik'as li'a'n dors'o'n; jen vir'o kun sag'o pret'a por ĵet'i; jen ali'a vir'o ĵet'ant'a sag'o'n el Kav'o, kaj jen tut'a ar'o da hom'o'j” (tio est'is la kastor'o'j kiu'j'n desegn'is Tafinjo, fakt'e, sed ili pli simil'is al hom'o'j) “ven'ant'a'j mal'antaŭ Tegumo. Ĉu ne ŝok'e!”

“Tre'eg'e ŝok'e!” dir'is la Neolitik'a'j sinjor'in'o'j, kaj ili plen'ig'is la har'o'j'n de la Fremd'ul'o-vir'o per kot'o (kio surpriz'is li'n), kaj ili bat'is la Re'eĥ'a'j'n Trib'a'j'n Tambur'o'j'n, kaj kun'vok'is ĉiu'j'n Estr'o'j'n de la Trib'o de Tegumo, kun ili'a'j Hetman'o'j kaj Dolman'o'j, ĉiu'j'n Negus'o'j'n, Vunojn kaj Aĥundojn de la organiz'aĵ'o, al'don'e al la Varlokoj, Angekokoj, Juju-vir'o'j, Bonz'o'j, kaj la rest'o, kiu'j decid'is ke antaŭ ol ili for'hak'os la kap'o'n de la Fremd'ul'o-vir'o, li sen'prokrast'e konduk'u ili'n al la river'o kaj montr'u kie li kaŝ'is la povr'a'n Tafinjon.

Iom post iom la Fremd'ul'o-vir'o (kvankam li est'is Tevaro) far'iĝ'is ver'e ĝen'it'a. Ili est'is plen'ig'int'a'j li'a'j'n har'o'j'n sufiĉ'e dens'e per kot'o; ili est'is rul'int'a'j li'n supr'e'n kaj mal'supr'e'n sur akr'a'j ŝton'et'o'j; ili est'is sid'int'a'j sur li en long'a vic'o ses'op'e; ili est'is frap'e tuŝ'int'a'j kaj bat'e puŝ'int'a'j li'n ĝis li apenaŭ pov'is spir'i; kaj kvankam li ne kompren'is ili'a'n lingv'o'n, li est'is preskaŭ cert'a ke la nom'o'j kiu'j'n la Neolitik'a'j sinjor'in'o'j don'is al li ne est'is tre sinjor'in'ec'a'j. Tamen, li neni'o'n dir'is ĝis la tut'a Trib'o de Tegumo est'is kolekt'iĝ'int'a, kaj tiam li konduk'is ili'n al la bord'o de river'o Vagajo, kaj tie ili trov'is Tafinjon kiu far'is lekant'et'o-ĉen'o'j'n, kaj Tegumon kiu zorg'e sag'is mal'grand'a'j'n karp'o'j'n per si'a ripar'it'a sag'o.

“Nu, vi ja est'is rapid'a!” dir'is Tafinjo. “Sed kial vi kun'port'is tiom mult'e da hom'o'j? Kar'a Pa'ĉj'o, jen mi'a surpriz'o. Ĉu vi surpriz'iĝ'is, Pa'ĉj'o?”

“Tre,” dir'is Tegumo; “sed tio fuŝ'is mi'a'n fiŝ'ad'o'n por la tut'a tag'o. Kial la tut'a kar'a, afabl'a, plaĉ'a, pur'a, trankvil'a Trib'o est'as ĉi tie, Tafinjo?”

Kaj ili ja est'is. Unu'a'j promen'is Teŝumaj Tevindraŭ kaj la Neolitik'a'j sinjor'in'o'j, firm'e ten'ant'a'j la Fremd'ul'o-vir'o'n, kies har'o'j est'is plen'a'j de kot'o (kvankam li est'is Tevaro). Post ili ven'is la Ĉef'a Estr'o, la Vic'a Estr'o, la Deput'it'a'j kaj Asist'a'j Estr'o'j (ĉiu'j arm'it'a'j ĝis la supr'a'j dent'o'j), la Hetman'o'j kaj Cent'estr'o'j, Rot'estr'o'j kun si'a'j Rot'o'j, kaj Dolman'o'j kun si'a'j Taĉment'o'j; Vunoj, Negus'o'j, kaj Aĥundoj iom pli mal'antaŭ'e (ankaŭ ili arm'it'a'j ĝis la dent'o'j). Post ili la Trib'o en hierarĥi'a ord'o, ek'de posed'ant'o'j de kvar kav'o'j (po unu por ĉiu sezon'o), privat'a rangifer'o-stal'o, kaj du salm'o-salt'ej'o'j, ĝis feŭd'a'j kaj prognat'a'j Komun'ul'o'j, semi-rajt'ant'a'j je du'on'a urs'o'fel'o por vintr'a'j nokt'o'j, sep jard'o'j'n for de la fajr'o, kaj asign'it'a'j servut'ul'o'j, rajt'ant'a'j je trans'propriet'ig'o de skrap'it'a medol-ost'o sub'hered'e (Ĉu ĉio tio ne est'as bel'eg'a'j vort'o'j, Plej Am'at'a?). Ili ĉiu'j est'is tie, salt'ant'a'j kaj vok'ant'a'j, kaj ili tim'ig'is ĉiu'j'n fiŝ'o'j'n je du'dek'mejl'a distanc'o, kaj Tegumo dank'is ili'n per flu'a Neolitik'a orator'aĵ'o.

Tiam Teŝumaj Tevindraŭ al'kur'is kaj kis'is kaj ĉirkaŭ'brak'is Tafinjon ver'e tre mult'e; sed la Ĉef'a Estr'o de la Trib'o de Tegumo ek'kapt'is Tegumon ĉe la vert'o-volv'aĵ'a'j plum'o'j kaj sku'is li'n sever'e.

“Eksplik'u! Eksplik'u! Eksplik'u!” kri'is la tut'a Trib'o de Tegumo.

“Je la bon'a ĉiel'o!” dir'is Tegumo. “Las'u mi'a'n vert'o-volv'aĵ'o'n! Ĉu iu ne pov'as romp'i si'a'n karp'o-sag'o'n sen ke la tut'a kamp'ar'an'ar'o ĵet'as si'n al li? Vi est'as tre en'miks'iĝ'em'a popol'o.”

“Mi ne kred'as ke vi fakt'e al'port'is la nigratenilan sag'o'n de mi'a Pa'ĉj'o,” dir'is Tafinjo. “Kaj kio'n vi far'as al mi'a kar'a Fremd'ul'o-vir'o?”

Ili est'is bat'puŝ'ant'a'j li'n du'op'e kaj tri'op'e kaj dek'op'e ĝis li'a'j okul'o'j turn'iĝ'is kaj turn'iĝ'is. Li pov'is nur spasm'e spir'i kaj montr'i al Tafinjo.

“Kie est'as la mal'bon'a'j hom'o'j kiu'j pik'is vi'n per sag'o'j, mi'a kar'a?” dir'is Teŝumaj Tevindraŭ.

“Ne est'is ajn,” dir'is Tegumo. “Mi'a sol'a vizit'ant'o ĉi-maten'e est'is la povr'a hom'o kiu'n vi klopod'as sufok'ig'i. Ĉu vi ĉiu'j mal'bon'e sent'as, aŭ ĉu vi est'as mal'san'a'j, ho Trib'o de Tegumo?”

“Li al'ven'is kun terur'a bild'o,” dir'is la Ĉef'a Estr'o, — “bild'o kiu montr'is ke vi est'as plen'a de sag'o'j.”

“E... um... — Ebl'e mi p’fer'e ’spliku ke mi don'is al li tiu'n bild'o'n,” dir'is Tafinjo, sed ŝi ne sent'is si'n tre komfort'e.

“Vi!” dir'is la Trib'o de Tegumo ĉiu'j kun'e. “Mal'grand'a-person'o-sen-bon'a'j-manier'o'j-kiu-dev'us-est'i-frap'at'a! Ĉu vi?”

“Tafinjo kar'a, mi tim'as ke ek'est'os iom da problem'o'j,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o, kaj li met'is si'a'n brak'o'n ĉirkaŭ ŝi'n, por ke ŝi ne zorg'u.

“Eksplik'u! Eksplik'u! Eksplik'u!” dir'is la Ĉef'a Estr'o de la Trib'o de Tegumo, kaj li salt'et'is sur unu pied'o.

“Mi vol'is ke la Fremd'ul'o-vir'o al'port'u la sag'o'n de Pa'ĉj'o, do mi desegn'is ĝi'n,” dir'is Tafinjo. “Ne est'is ar'o da sag'o'j. Est'is nur unu sag'o. Mi desegn'is ĝi'n tri'foj'e por est'i cert'a. Mi ne pov'as help'i ke aspekt'is kvazaŭ ĝi traf'is la kap'o'n de Pa'ĉj'o — ne est'is sufiĉ'e da lok'o sur la betul'o-ŝel'o; kaj tiu'j afer'o'j kiu'j'n Pa'nj'o nom'as mal'bon'a'j hom'o'j mi cel'is kastor'o'j. Mi desegn'is ili'n por montr'i al li la voj'o'n tra la marĉ'o; kaj mi desegn'is Pa'nj'o'n ĉe la buŝ'o de la Kav'o kun ĝoj'a aspekt'o ĉar li est'as kar'a Fremd'ul'o-vir'o, kaj mi pens'as ke vi ĉiu'j est'as la plej plej'stult'a popol'o en la mond'o,” dir'is Tafinjo. “Li est'as tre plaĉ'a vir'o. Kial vi plen'ig'is li'a'j'n har'o'j'n per kot'o? Lav'u li'n!”

Neni'u dir'is i'o'n ajn dum long'a temp'o, ĝis la Ĉef'a Estr'o ek'rid'is; tiam la Fremd'ul'o-vir'o (kiu almenaŭ est'is Tevaro) ek'rid'is; tiam Tegumo ek'rid'is ĝis li fal'is dors'e stern'it'e sur la bord'o'n; tiam la tut'a Trib'o ek'rid'is pli mult'e kaj pli fuŝ'e kaj pli laŭt'e. La sol'a'j hom'o'j kiu'j ne rid'is est'is Teŝumaj Tevindraŭ kaj ĉiu'j Neolitik'a'j sinjor'in'o'j. Ili est'is tre ĝentil'a'j al ĉiu'j si'a'j edz'o'j, kaj dir'is “idiot'o!” sufiĉ'e oft'e.

Tiam la Ĉef'a Estr'o de la Trib'o de Tegumo kri'is kaj dir'is kaj kant'is: “Ho, Mal'grand'a-person'o-sen-bon'a'j-manier'o'j-kiu-dev'us-est'i-frap'at'a, vi traf'is grandioz'a'n invent'o'n!”

“Mi ne plan'is; mi nur vol'is la sag'o'n kun nigr'a ten'il'o de Pa'ĉj'o,” dir'is Tafinjo.

“Sed tamen. Ĝi est'as grandioz'a invent'o, kaj iam est'ont'e la hom'o'j nom'os ĝi'n skrib'ad'o. Nun tem'as ankoraŭ nur pri bild'o'j, kaj, kiel ni vid'is hodiaŭ, bild'o'j ne est'as ĉiam ĝust'e kompren'at'a'j. Sed ven'os temp'o, ho Beb'o de Tegumo, kiam ni far'os liter'o'j'n — ĉiu'j'n du'dek ses aŭ du'dek ok aŭ kiom do — kaj tiam ni kapabl'os kaj leg'i kaj skrib'i, kaj tiam ni ĉiam dir'os preciz'e kio'n ni cel'as sen ajn'a'j erar'o'j. Nun la Neolitik'a'j sinjor'in'o'j el'lav'u la kot'o'n el la har'o'j de la fremd'ul'o!”

“Mi ĝoj'os pri tio,” dir'is Tafinjo, “ĉar, fin'fin'e, kvankam vi al'port'is ĉiu'n unu'op'a'n ali'a'n sag'o'n de la Trib'o de Tegumo, vi forges'is la nigratenilan de mi'a Pa'ĉj'o.”

Tiam la Ĉef'a Estr'o kri'is kaj dir'is kaj kant'is: “Tafinjo kar'a, sekv'ont'foj'e kiam vi skrib'os bild'o-leter'o'n, vi prefer'e send'u kun ĝi hom'o'n kiu pov'as parol'i ni'a'n lingv'o'n, por klar'ig'i pri kio tem'as. Al mi mem ne grav'as, ĉar mi est'as Ĉef'a Estr'o, sed est'as tre mal'bon'e por la rest'o de la Trib'o de Tegumo, kaj, kiel vi vid'as, est'as surpriz'o por la fremd'ul'o.”

Tiam ili adopt'is la Fremd'ul'o-vir'o'n (ver'a Tevaro el Tevarujo) kiel membr'o'n de la Trib'o de Tegumo, ĉar li est'is ĝentil'hom'o kaj ne far'is problem'o'j'n pri la kot'o kiu'n la Neolitik'a'j sinjor'in'o'j est'is met'int'a'j en li'a'j'n har'o'j'n. Sed de tiu tag'o ĝis la nun'a (kaj mi supoz'as ke pri tio kulp'as Tafinjo), tre mal'mult'e da mal'grand'a'j knab'in'o'j iam ŝat'is lern'i leg'ad'o'n kaj skrib'ad'o'n. Plej mult'a'j prefer'as desegn'i bild'o'j'n kaj lud'i kun si'a'j Pa'ĉj'o'j — preciz'e kiel Tafinjo.

Tio ĉi est'as la histori'o de Tafimaj Metalumaj ĉiz'it'a sur mal'nov'a dent'eg'o antaŭ tre long'a temp'o far'e de la Antikv'a'j Popol'o'j. Se vi leg'as mi'a'n rakont'o'n, aŭ laŭt'leg'ig'as ĝi'n, vi pov'as vid'i kiel ĉio est'as rakont'at'a sur la dent'eg'o. La dent'eg'o est'is part'o de mal'nov'a trib'a trumpet'o kiu aparten'is al la Trib'o de Tegumo. La bild'o'j'n oni grat'is en ĝi per najl'o aŭ io ali'a, kaj tiam la grat'o'j'n oni plen'ig'is per nigr'a vaks'o, sed ĉiu'j'n divid'a'j'n lini'o'j'n kaj la kvin mal'grand'a'j'n rond'et'o'j'n mal'supr'e oni plen'ig'is per ruĝ'a vaks'o. Kiam ĝi est'is nov'a, est'is iu'spec'a ret'aĵ'o de bid'o'j kaj konk'o'j kaj valor'a'j ŝton'o'j je la fin'o; sed tio romp'iĝ'is kaj perd'iĝ'is — ĉio krom la mal'grand'a iom'et'o kiu'n vi vid'as. La liter'o'j ĉirkaŭ la dent'eg'o est'as magi'o — Run'a magi'o, — kaj se vi pov'as leg'i ili'n vi el'trov'os i'o'n iom nov'a'n. La dent'eg'o est'as ebur'a — tre flav'a kaj de'frot'iĝ'int'a. Ĝi mezur'as du fut'o'j'n laŭ'long'e kaj du fut'o'j'n ĉirkaŭ'e, kaj pez'as dek unu funt'o'j'n kaj naŭ unc'o'j'n.

[bild'o]

Kiel La Alfabet'o Est'is Far'at'a

Tiam, unu semajn'o'n post kiam Tafimaj Metalumaj (ni daŭr'e nom'os ŝi'n Tafinjo, Plej Am'at'a) far'is tiu'n mal'grand'a'n erar'o'n pri la sag'o de si'a Pa'ĉj'o kaj la Fremd'ul'o-vir'o kaj la bild'o-leter'o kaj ĉio tio, ŝi de'nov'e ir'is fiŝ'i karp'o'j'n kun si'a Pa'ĉj'o. Ŝi'a Pa'nj'o vol'is ke ŝi rest'u hejm'e kaj help'u pend'ig'i pelt'o-fel'o'j'n sur la grand'a'j'n sek'ig'o-fost'o'j'n ekster ili'a Neolitik'a Kav'o, sed Tafinjo kaŝ'e for'ir'is al si'a Pa'ĉj'o tre fru'e, kaj ili fiŝ'kapt'is. Subit'e ŝi komenc'is far'i rid'a'j'n sonet'o'j'n, kaj ŝi'a Pa'ĉj'o dir'is: “Ne far'u stult'e, infan'o.”

“Sed ĉu ne est'is incit'e!” dir'is Tafinjo. “Ĉu vi ne memor'as kiel la Ĉef'a Estr'o blov'ig'is si'a'j'n vang'o'j'n, kaj kiel rid'ig'a aspekt'is la Fremd'ul'o-vir'o kun la kot'o en si'a'j har'o'j?”

“Mi memor'as,” dir'is Tegumo. “Mi dev'is pag'i du cerv'o-fel'o'j'n — mol'a'j'n kun franĝ'o'j — al la Fremd'ul'o-vir'o pro ĉio kio'n ni far'is al li.”

“Ni neni'o'n far'is al li,” dir'is Tafinjo. “Est'is Pa'nj'o kaj la ali'a'j Neolitik'a'j sinjor'in'o'j — kaj la kot'o.”

“Pri tio ni ne parol'u,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Ni lunĉ'u.”

Tafinjo pren'is medol-ost'o'n kaj sid'is mus'e silent'a dum dek tut'a'j minut'o'j, dum ŝi'a Pa'ĉj'o grat'is sur pec'o'j da betul'o-ŝel'o per ŝark'o'dent'o. Tiam ŝi dir'is: “Pa'ĉj'o, mi pens'is pri sekret'a surpriz'o. Vi far'u son'o'n — iu'n ajn son'o'n.”

“Aa!” dir'is Tegumo. “Ĉu tio sufiĉ'as kiel komenc'o?”

“Jes,” dir'is Tafinjo. “Vi aspekt'as preciz'e kiel karp'o-fiŝ'o kun buŝ'o mal'ferm'a. Dir'u ĝi'n de'nov'e, mi pet'as.”

“Aa! aa! aa!” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Ne est'u mal'ĝentil'a al mi, fil'in'o mi'a.”

“Mi ne cel'as est'i mal'ĝentil'a, ver'e kaj sen'mensog'e,” dir'is Tafinjo. “Est'as part'o de mi'a sekret'a-surpriz'o-pens'aĵ'o. Ja dir'u aa, Pa'ĉj'o, kaj ten'u vi'a'n buŝ'o'n mal'ferm'a en la fin'o, kaj prunt'u al mi tiu'n dent'o'n. Mi desegn'os buŝ'o'n de karp'o-fiŝ'o plen'e-mal'ferm'a'n.”

“Kial?” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o.

“Ĉu vi ne kompren'as?” dir'is Tafinjo, grat'ant'e plu sur la betul'o-ŝel'o. “Tio est'os ni'a mal'grand'a sekret'a s’prizo. Kiam mi desegn'os karp'o-fiŝ'o'n kun mal'ferm'a bek'o en la fulg'o je la fund'o de ni'a Kav'o — se Pa'nj'o ne protest'os — ĝi memor'ig'os vi'n pri tiu aa-son'o. Tiam ni pov'os lud'i kvazaŭ est'as mi, salt'int'a el la mal'lum'o kaj s’prizinta vi'n per tiu son'o — sam'e kiel mi far'is en la kastor'o-marĉ'o pas'int'vintr'e.”

“Ĉu ver'e?” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o, per la ton'o kiu'n plen'kresk'ul'o'j uz'as kiam ili ver'e atent'as. “Daŭr'ig'u, Tafinjo.”

“Aĥ fuŝ'e!” ŝi dir'is. “Mi ne pov'as desegn'i tut'a'n karp'o-fiŝ'o'n, sed mi pov'as desegn'i i'o'n kio indik'as buŝ'o'n de karp'o-fiŝ'o. Ĉu vi ne sci'as kiel ili star'as kun la kap'o mal'supr'e serĉ'ant'a'j en la kot'o? Nu, jen est'as kvazaŭ'a karp'o-fiŝ'o (ni pov'as lud'i ke la rest'o de ĝi ankaŭ est'as desegn'it'a). Jen nur ĝi'a buŝ'o, kaj tio signif'as aa.” Kaj ŝi desegn'is jen'o'n. (1)

“Ne mal'bon'e,” dir'is Tegumo, kaj grat'is ankaŭ mem sur si'a propr'a pec'o da betul'o-ŝel'o; “sed vi forges'is la sent'o-faden'o'n kiu pend'as trans ĝi'a buŝ'o.”

“Sed mi ne kapabl'as desegn'i, Pa'ĉj'o.”

“Vi bezon'as desegn'i neni'o'n krom la mal'ferm'aĵ'o de ĝi'a buŝ'o kun la sent'o-faden'o trans'e. Tiam ni sci'os ke est'as karp'o-fiŝ'o, ĉar perk'o'j kaj trut'o'j ne hav'as sent'o-faden'o'j'n. Rigard'u nur, Tafinjo.” Kaj li desegn'is jen'o'n. (2)

“Nun mi kopi'os ĝi'n,” dir'is Tafinjo. “Ĉu vi kompren'os tio'n ĉi kiam vi vid'os ĝi'n?” Kaj ŝi desegn'is jen'o'n. (3)

“Perfekt'e,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Kaj mi est'os sam'e s’prizita kiam mi vid'os ĝi'n ie ajn, kvazaŭ vi est'us el'salt'int'a de mal'antaŭ arb'o kaj dir'int'a ‘Aa!’”

“Nun vi far'u ali'a'n son'o'n,” dir'is Tafinjo, tre fier'a.

“Ja'a!” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o, tre laŭt'e.

“H’m,” dir'is Tafinjo. “Tio est'as miks'a son'o. La fin'a part'o est'as la aa-karp'o-fiŝ'o-buŝ'o; sed kio'n ni pov'as far'i pri la komenc'a part'o? Je-je-je kaj aa! Ja'a!”

“Ĝi ja simil'as al la karp'o-fiŝ'o-buŝ'o-son'o. Ni desegn'u pli'a'n part'o'n de la karp'o-fiŝ'o kaj lig'u ili'n,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. Ankaŭ li est'is sufiĉ'e incit'it'a.

“Ne. Se ili est'as lig'it'a'j, mi forges'os. Prefer'e desegn'u ĝi'n apart'e. Kaj prefer'e ne part'o'n de karp'o-fiŝ'o, sed la hok'o'n per kiu ni foj'e kapt'as ĝi'n,” dir'is Tafinjo.

“Bon'a ide'o,” dir'is Tegumo. “Jen fiŝ-hok'o por la je-son'o.” Kaj li desegn'is jen'o'n. (4)

“Nun mi prov'os,” dir'is Tafinjo. “’Mor'u ke mi ne pov'as desegn'i kiel vi, Pa'ĉj'o. Ĉu sufiĉ'os se mi desegn'os nur la hok'o'n, sen la tru'o por met'i la faden'o'n?” Kaj ŝi desegn'is jen'o'n. (5)

Ŝi'a Pa'ĉj'o kap'jes'is, kaj li'a'j okul'o'j est'is lum'e bril'a'j pro ’citiĝo.

“Bel'eg'e,” ŝi dir'is. “Nun vi far'u ali'a'n son'o'n, Pa'ĉj'o.”

“Oo!” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o, tre laŭt'e.

“Tio est'as tre facil'a,” dir'is Tafinjo. “Vi far'as vi'a'n buŝ'o'n rond'a kiel ov'o aŭ ŝton'o. Do ov'o aŭ ŝton'o taŭg'os por tio.”

“Oni ne ĉiam pov'as trov'i ov'o'n aŭ ŝton'o'n. Ni dev'os grat'i i'o'n rond'an-simil'a'n.” Kaj li desegn'is jen'o'n. (6)

“Kar'a ĉiel'o!” dir'is Tafinjo, “kiom mult'e da son'o-bild'o'j ni jam far'is, — karp'o-buŝ'o, fiŝ-hok'o, kaj ov'o! Nun vi far'u ali'a'n son'o'n, Pa'ĉj'o.”

“Ssŝ!” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o, kaj kun'tir'is si'a'j'n brov'o'j'n, sed Tafinjo est'is tro incit'it'a por rimark'i tio'n.

“Tio est'as tre facil'a,” ŝi dir'is, grat'ant'e sur la arb'o'ŝel'o.

“E... kio?” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Mi cel'is ke mi est'as pens'ant'a, kaj ne vol'as est'i ĝen'at'a.”

“Tamen est'as son'o. Est'as la son'o kiu'n serpent'o far'as, Pa'ĉj'o, kiam ĝi pens'as kaj ne vol'as est'i ĝen'at'a. Ni far'u por la ssŝ-son'o serpent'o'n. Ĉu tio taŭg'os?” Kaj ŝi desegn'is jen'o'n. (7)

“Jen,” ŝi dir'is. “Jen pli'a s’prizo-sekret'o. Kiam vi desegn'os sibl'a'n serpent'o'n ĉe la pord'o de vi'a mal'grand'a krom-kav'o kie vi ripar'as la sag'o'j'n, mi sci'os ke vi fort'e pens'as; kaj mi en'ir'os tut'e mus'e-kviet'e. Kaj se vi desegn'os ĝi'n sur arb'o ĉe la river'o kiam vi est'os fiŝ'ant'a, mi sci'os ke vi vol'as ke mi paŝ'u plej mus'e-kviet'e, por ne sku'i la bord'o'n.”

“Tut'e tiel,” dir'is Tegumo. “Kaj est'as pli en ĉi tiu lud'o ol vi pens'as. Tafinjo kar'a, mi hav'as impres'o'n ke la fil'in'o de vi'a Pa'ĉj'o traf'is je la plej bel'a afer'o kiu iam est'is post kiam la Trib'o de Tegumo ek'uz'is ŝark'o'dent'o'j'n anstataŭ iu'j akr'a'j ŝton'frap'aĵ'o'j kiel pint'o'j'n por la sag'o'j. Mi kred'as ke ni trov'is la grand'a'n sekret'o'n de la mond'o.”

“Kial?” dir'is Tafinjo, kaj ankaŭ ŝi'a'j okul'o'j bril'is pro incit'iĝ'o.

“Mi montr'os,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Kio est'as akv'o en la Tegumo-lingv'o?”

“Kompren'ebl'e ja, kaj tio signif'as ankaŭ ‘river'o’ — kiel Vag'a'j-ja — river'o Vagajo.”

“Kio est'as mal'bon'a akv'o kiu don'as al vi febr'o'n kiam vi trink'as ĝi'n — nigr'a akv'o — marĉ'o-akv'o?”

“Kompren'ebl'e jo.”

“Nun vid'u,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “S’poz'u ke vi vid'us ĉi tio'n grat'it'a'n flank'e de akv'o-tru'o en la kastor'o-marĉ'o?” Kaj li desegn'is jen'o'n. (8)

“Fiŝ-hok'o kaj rond'a ov'o. Du son'o'j miks'it'a'j! Jo, mal'bon'a akv'o,” dir'is Tafinjo. “’Pren'ebl'e mi ne trink'us tiu'n akv'o'n ĉar mi sci'us ke vi dir'as ke ĝi est'as mal'bon'a.”

“Sed mi ne bezon'us est'i ĉe la akv'o, tut'e ne. Mi pov'us est'i mejl'o'j'n for, ĉas'ant'e, kaj tamen —”

“Kaj tamen est'us preciz'e sam'e kvazaŭ vi star'us tie kaj dir'us: ‘For, Tafinjo, aŭ vi hav'os febr'o'n.’ Ĉio tio en fiŝ-hok'o kaj rond'a ov'o! Ho Pa'ĉj'o, ni dev'as rakont'i tio'n al Pa'nj'o, rapid'e!” Kaj Tafinjo danc'ad'is ĉirkaŭ li en tut'a rond'o.

“Ne jam,” dir'is Tegumo; “ne ĝis ni hav'os pli. Ni vid'u. Jo est'as mal'bon'a akv'o, sed so est'as manĝ'o kuir'it'a sur fajr'o, ĉu ne?” Kaj li desegn'is jen'o'n. (9)

“Jes. Serpent'o kaj ov'o,” dir'is Tafinjo. “Do tio signif'as ke manĝ'o est'as pret'a. Se vi vid'us tio'n grat'it'a'n sur arb'o, vi sci'us ke est'as temp'o por ven'i al la Kav'o. Ankaŭ mi.”

“Ver'ver'e!” dir'is Tegumo. “Ankaŭ prav'e. Sed atend'u moment'o'n. Mi vid'as problem'o'n. So signif'as ‘ven'u kaj manĝ'u’, sed ŝo signif'as la sek'ig'o-fost'o'j'n kie ni pend'ig'as ni'a'j'n pelt'o-fel'o'j'n.”

“Aĉ'a'j aĝ'a'j sek'ig'o-fost'o'j!” dir'is Tafinjo. “Mi tre mal'ŝat'as kiam Pa'nj'o pet'as mi'n por pend'ig'i pez'a'j'n pluŝ'a'j'n pelt'o'j'n sur ili'n. Se vi desegn'us serpent'o'n kaj ov'o'n, kaj mi pens'us ke tem'as pri manĝ'o, kaj mi ven'us el la arb'ar'o kaj rimark'us ke ĝi signif'is ke mi help'u al Pa'nj'o pend'ig'i la pelt'o-fel'o'j'n sur la sek'ig'o-fost'o'j'n, kio'n tiam mi far'us?”

“Vi est'us koler'a. Pa'nj'o ankaŭ. Ni dev'as far'i nov'a'n bild'o'n por ŝo. Ni dev'as desegn'i makul'it'a'n serpent'o'n kiu far'as ŝ-ŝ, kaj ni lud'os ke la sen'makul'a far'as nur ssss.”

“Mi ne cert'us kiel met'i la makul'o'j'n,” dir'is Tafinjo. “Kaj ebl'e kiam vi rapid'us vi forges'us met'i ili'n, kaj mi pens'us ke est'as so dum est'as ŝo, kaj tiam Pa'nj'o kapt'us mi'n tamen. Ne! Mi pens'as ke ni al'don'u tiu'j'n aĉ'a'j'n alt'a'j'n sek'ig'o-fost'o'j'n mem, por est'i tut'e cert'a'j. Mi met'os ili'n mal'antaŭ la sibl'a'n serpent'o'n. Rigard'u!” Kaj ŝi desegn'is jen'o'n. (10)

“Mi pens'is ke vi cel'as mal'antaŭ kiel post,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. Kaj li desegn'is jen'o'n. (11)

“Ankaŭ ebl'us,” dir'is Tafinjo. “Sed tiam ni ebl'e pens'us ke tem'as pri du son'o'j, dum tem'as pri unu.”

“Ebl'e vi prav'as. Ĉiu'okaz'e tre simil'as al ni'a'j sek'ig'o-fost'o'j,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o, rid'ant'a. “Nun mi far'os nov'a'n son'o'n kun la serpent'o-kaj-sek'ig'o-fost'o-son'o en ĝi. Mi dir'as ŝi. Tio est'as Teguma por sag'o, Tafinjo.” Kaj li rid'is.

“Ne rid'u pri mi,” dir'is Tafinjo, pens'ant'e pri si'a bild'o-leter'o kaj la kot'o en la har'o'j de la Fremd'ul'o-vir'o. “Vi desegn'u ĝi'n, Pa'ĉj'o.”

“Ni ne al'don'os kastor'o'j'n aŭ mont'et'o'j'n ĉi-foj'e, ĉu?” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Mi desegn'os nur rekt'a'n lini'o'n por mi'a sag'o.” Kaj li desegn'is jen'o'n. (12)

“Eĉ Pa'nj'o ne pov'us erar'e pens'i ke oni mort'ig'as mi'n,” li dir'is.

“Mi pet'as, ne far'u, Pa'ĉj'o. Mi ek'sent'as mal'komfort'e pro tio. Far'u iom pli da son'o'j. Ni tiel bel'e progres'as.”

“E... h’m!” dir'is Tegumo, supr'e'n rigard'ant'e. “Ni dir'u ŝu. Tio signif'as ‘ĉiel'o’.”

Tafinjo desegn'is la serpent'o'n kaj la sek'ig'o-fost'o'n. Tiam ŝi halt'is. “Ni dev'as far'i nov'a'n bild'o'n por tiu fin'a son'o, ĉu ne?”

“Ŝu-ŝu-u-u-u!” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Kial? Ĝi tre simil'as al tiu rond'a-ov'o-son'o iom mal'dik'ig'it'a.”

“Do s’poz'u ke ni desegn'os mal'dik'a'n rond'a'n ov'o'n, kaj kvazaŭ'os ke ĝi est'as ran'o kiu dum jar'o'j neni'o'n manĝ'is.”

“Ne-ne,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Se ni desegn'us tio'n hast'e ni pov'us mis'kompren'i kaj pens'i ke tem'as pri la rond'a ov'o mem. Ŝu-ŝu-ŝu! Mi dir'os al vi kio'n ni far'os. Ni far'os mal'grand'a'n tru'o'n je la fin'o de la rond'a ov'o por montr'i ke la o-son'o prononc'iĝ'as mal'dik'e kun mal'grand'a tru'o de buŝ'o, oo-uu-uu. Tiel.” Kaj li desegn'is jen'o'n. (13)

“Tre bon'e kaj bel'e! Mult'e pli bon'e ol mal'dik'a ran'o. Daŭr'ig'u,” dir'is Tafinjo, util'ig'ant'e si'a'n ŝark'o-dent'o'n.

Ŝi'a Pa'ĉj'o daŭr'ig'is desegn'ad'o'n, kaj li'a man'o sku'iĝ'is pro incit'iĝ'o. Li daŭr'ig'is ĝis li est'is desegn'int'a jen'o'n. (14)

“Ne rigard'u supr'e'n, Tafinjo,” li dir'is. “Prov'u el'trov'i kio'n tio signif'as en Teguma lingv'o. Se vi pov'as, ni ja trov'is la Sekret'o'n.”

“Serpent'o — fost'o — romp'it'a-ov'o — fiŝ-hok'o kaj karp'o-buŝ'o,” dir'is Tafinjo. “Ŝu-ja. Ĉiel-akv'o (pluv'o).” Ĝust'e tiam gut'o fal'is sur ŝi'a'n man'o'n, ĉar la ĉiel'o plen'nub'iĝ'is. “Nu, Pa'ĉj'o, pluv'as. Ĉu tio'n vi vol'is dir'i al mi?”

“Kompren'ebl'e,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. “Kaj mi dir'is tio'n al vi ne dir'ant'e eĉ unu vort'o'n, ĉu ne?”

“Nu, mi pens'as ke mi est'us ek'sci'int'a post minut'o, sed tiu pluv'o'gut'o cert'ig'is. Mi nun por ĉiam memor'os. Ŝu-ja signif'as ‘pluv'o’, aŭ ‘pluv'os’. Nu do, Pa'ĉj'o!” Ŝi ek'star'is kaj danc'is ĉirkaŭ li. “S’poz'u ke vi el'ir'us antaŭ ol mi vek'iĝ'is, kaj desegn'is ŝu-ja en la fulg'o sur la vand'o, tiam mi sci'us ke pluv'os kaj mi pren'us mi'a'n kastor'o-fel'a'n pluv'o-ĉap'o'n. Ĉu Pa'nj'o ne est'us surpriz'it'a!”

Tegumo ek'star'is kaj danc'is. (Pa'ĉj'o'j ne hont'is far'i tia'j'n afer'o'j'n en tiu'j temp'o'j.) “Pli ol! Pli ol!” li dir'is. “S’poz'u ke mi vol'us dir'i al vi ke ne mult'e pluv'os kaj ke vi ven'u al la river'o, kio'n ni desegn'us? Dir'u la vort'o'j'n en Tegumo-lingv'o unu'e.”

“Ŝu-ja-las, ja mar'u. (Ĉiel-akv'o fin'iĝ'as. River'o ven'u.) Kiom da nov'a'j son'o'j! Mi ne sci'as kiel ni pov'os desegn'i ili'n.”

“Sed mi ja — sed mi ja!” dir'is Tegumo. “Nur atend'u moment'o'n, Tafinjo, kaj ni ĉes'os por hodiaŭ. Ni jam hav'as ŝu-ja, ĉu ne? sed tiu las est'as enigm'a. La-la-la!” kaj li sving'is si'a'n ŝark'o'dent'o'n.

“Est'as la sibl'a serpent'o je la fin'o kaj la karp'o-buŝ'o antaŭ la serpent'o — as-as-as. Ni nur bezon'as la-la,” dir'is Tafinjo.

“Mi sci'as, sed ni dev'as far'i tiu'n la-la. Kaj ni est'as la unu'a'j hom'o'j en la mond'o kiu'j iam ajn prov'is far'i tio'n, Tafimaj!”

“Nu,” dir'is Tafinjo, osced'ant'a, ĉar ŝi est'is sufiĉ'e lac'a. “Las indik'as krom fin'o'n aŭ fin'iĝ'o'n ankaŭ romp'o'n, ĉu ne?”

“Tiel est'as,” dir'is Tegumo. “Ja-las signif'as ke ne est'as akv'o en la rezerv'uj'o por ke Pa'nj'o kuir'u kun ĝi — ankaŭ kiam mi est'as ĉas'ont'a.”

“Kaj ŝi-las signif'as ke vi'a sag'o est'as romp'it'a. Se mi nur est'us pri'pens'int'a tio'n anstataŭ desegn'i stult'a'j'n kastor'o-bild'o'j'n por la Fremd'ul'o-vir'o!”

“La! La! La!” dir'is Tegumo, sving'ant'e si'a'n baston'o'n kaj kun'tir'ant'e si'a'j'n brov'o'j'n. “Ho ĝen'o!”

“Mi est'us pov'int'a desegn'i ŝi tut'e facil'e,” daŭr'ig'is Tafinjo. “Kaj tiam mi est'us desegn'int'a vi'a'n sag'o'n tut'e romp'it'a — tiel!” Kaj ŝi desegn'is jen'o'n. (15)

“Tiel do,” dir'is Tegumo. “Tio preciz'e est'as la. Ĝi krom'e ne simil'as al iu el la ali'a'j sign'o'j.” Kaj li desegn'is jen'o'n. (16)

“Nun sekv'as ja. Ho ne, tiu'n ni jam antaŭ'e far'is. Do sekv'as mar'u. Mum-mum-mum. Por mum oni dev'as ferm'i la buŝ'o'n, ĉu ne? Ni desegn'os ferm'it'a'n buŝ'o'n kiel ĉi tiu.” Kaj li desegn'is. (17)

“Tiam la karp'o-buŝ'o mal'ferm'a. Tiel ek'est'as Ma-ma-ma! Sed kio pri tiu rrrrr-afer'o, Tafinjo?”

“Ĝi son'as tut'e krud'e kaj angul'e, kiel vi'a ŝark'o'dent'a seg'il'o kiam vi seg'as bret'o'n por la kanu'o,” dir'is Tafinjo.

“Vi cel'as ke tut'e akr'e ĉe la rand'o'j, kiel ĉi tio?” dir'is Tegumo. Kaj li desegn'is. (18)

“’Zakte,” dir'is Tafinjo. “Sed ni ne bezon'as ĉiu'j'n tiu'j'n dent'o'j'n: met'u nur du.”

“Mi met'os unu,” dir'is Tegumo. “Se ĉi tiu ni'a lud'o far'iĝ'os tio kio'n mi pens'as ke ĝi far'iĝ'os, tiam ju pli facil'a'j est'os la son-bild'o'j, des pli bon'e por ĉiu'j.” Kaj li desegn'is. (19)

“Jen ni sukces'is,” dir'is Tegumo, star'ant'e sur unu krur'o. “Mi desegn'os ili'n ĉiu'j'n kun'e kiel ĉen'o da fiŝ'o'j.”

“Ĉu ni ne prefer'e met'u pec'et'o'n da baston'o aŭ i'o'n simil'a'n inter ĉiu vort'o, tiel ke ili ne inter'frot'iĝ'u kaj inter'puŝ'iĝ'u kvazaŭ est'us karp'o'j?”

“Ho, mi las'os spac'o'n por tio,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o. Kaj tre incit'it'e li desegn'is ili'n ĉiu'j'n sen'halt'e, sur grand'a nov'a pec'o da betul'o-ŝel'o. (20)

“Ŝu-ja-las ja mar'u,” dir'is Tafinjo, leg'ant'e ĝi'n son'o'n post son'o.

“Tio sufiĉ'as por hodiaŭ,” dir'is Tegumo. “Ceter'e, vi lac'iĝ'as, Tafinjo. Ne grav'as, kar'a. Ni fin'os la tut'o'n morgaŭ, kaj tiam ni est'os re'memor'at'a'j dum jar'o'j kaj jar'o'j ĝis post kiam la plej grand'a'j arb'o'j kiu'j'n vi pov'as vid'i est'os ĉiu'j de'hak'it'a'j por brul'lign'o.”

Do ili ir'is hejm'e'n, kaj dum tut'a tiu vesper'o Tegumo sid'is je unu flank'o de la fajr'o kaj Tafinjo je la ali'a flank'o, desegn'ant'e ja-o'j'n kaj jo-o'j'n kaj ŝu-o'j'n kaj ŝi-o'j'n en la fulg'o sur la vand'o kaj far'is rid'a'j'n sonet'o'j'n kun'e ĝis ŝi'a Pa'nj'o dir'is: “Ver'e, Tegumo, vi est'as eĉ pli mal'bon'a ol mi'a Tafinjo.”

“Bon'vol'u ne ĝen'iĝ'i,” dir'is Tafinjo. “Est'as nur ni'a sekret'a s’prizo, Pa'nj'o kar'a, kaj ni rakont'os al vi pri ĝi en la moment'o kiam ĝi est'os pret'a; sed mi pet'as, ne demand'u nun kio ĝi est'as, ĉar ali'okaz'e mi dev'us dir'i.”

Do ŝi'a Pa'nj'o tut'e zorg'e ne demand'is; kaj tut'e fru'e la sekv'ant'a'n maten'o'n Tegumo ir'is al la river'o por pens'i pri nov'a'j son-bild'o'j, kaj kiam Tafinjo el'lit'iĝ'is ŝi vid'is Ja-las (akv'o fin'iĝ'as aŭ el'ĉerp'iĝ'as) kalk'it'a sur la flank'o de la grand'a ŝton'a akv'o-rezerv'uj'o, ekster la Kav'o.

“Um,” dir'is Tafinjo. “Ĉi tiu'j son-bild'o'j est'as fakt'e ĝen'a'j! Pa'ĉj'o tut'e bon'e est'us pov'int'a ven'i ĉi tie'n mem por rakont'i ke mi pren'u pli da akv'o por ke Pa'nj'o pov'u kuir'i kun ĝi.” Ŝi ir'is al la font'o mal'antaŭ la dom'o kaj plen'ig'is la rezerv'uj'o'n per arb'o'ŝel'a sitel'o, kaj tiam ŝi kur'is al la river'o kaj tir'is la mal'dekstr'a'n orel'o'n de si'a Pa'ĉj'o — la orel'o kiu'n ŝi rajt'is tir'i kiam ŝi est'is obe'em'a.

“Nun sid'u apud mi kaj ni desegn'os la rest'ant'a'j'n son-bild'o'j'n,” dir'is ŝi'a Pa'ĉj'o, kaj ili hav'is tre incit'a'n tag'o'n da tio, kaj bel'eg'a'n lunĉ'o'n en la mez'o, kaj ili du'foj'e petol'o'lukt'is. Kiam ili al'ven'is al T, Tafinjo dir'is ke ĉar ŝi'a nom'o, kaj tiu de ŝi'a Pa'ĉj'o, kaj de ŝi'a Pa'nj'o ĉiu'j komenc'iĝ'as per tiu son'o, ili desegn'u i'a'n famili'a'n grup'o'n, ili'n mem, man-en-man'e. Tio est'is taŭg'a por desegn'i unu'foj'e aŭ du'foj'e; sed kiam ili dev'is desegn'i ĝi'n ses'foj'e aŭ sep'foj'e, Tafinjo kaj Tegumo desegn'is ĝi'n pli kaj pli skiz'e, ĝis fin'fin'e la T-son'o est'is nur iu mal'dik'a long'a Tegumo kun etend'it'a'j man'o'j por ten'i Tafinjon kaj Teŝuman. De ĉi tiu'j tri bild'o'j vi vid'os part'e, kiel tio okaz'is. (21, 22, 23)

Mult'a'j el la ali'a'j bild'o'j est'is mult'e tro bel'a'j en la komenc'o, precip'e antaŭ la lunĉ'o; sed kiam ili est'is desegn'at'a'j de'nov'e kaj de'nov'e sur betul'o-ŝel'o, ili far'iĝ'is pli krud'a'j kaj pli facil'a'j, ĝis fin'e eĉ Tegumo dir'is ke li ne trov'as erar'o'n en ili. Ili turn'is la sibl'a'n serpent'o'n por la Z-son'o, por montr'i ke ĝi sibl'as mal'antaŭ'e'n en mal'fort'a kaj mild'a manier'o (24); kaj ili far'is nur iu'n kirl'o'n por E, ĉar ĝi tiom oft'e aper'is en la bild'o'j (25); kaj ili desegn'is bild'o'j'n de Biba, la sankt'a Kastor'o de la Tegumoj por la B-son'o (26, 27, 28, 29); kaj ĉar tem'is pri naz'a son'o, ili nur desegn'is naz'o'j'n por la N-son'o, ĝis ili lac'iĝ'is (30); kaj ili desegn'is bild'o'n de la buŝ'o de la grand'a lag'a ezok'o por la grak'a G-son'o (31); kaj ili desegn'is la ezok'a'n buŝ'o'n de'nov'e kun sag'o ĉe ĝi por la krak'a K-son'o (32); kaj ili desegn'is pec'o'n de Vagajo-river'o por la V-son'o (33, 34); kaj tiel plu kaj tiel pli kaj tiel ankoraŭ ĝis ili far'is kaj desegn'is ĉiu'j'n son-bild'o'j'n kiu'j'n ili vol'is, kaj jen la Alfabet'o, komplet'a kaj pret'a.

Kaj post mil'o'j kaj mil'o'j da jar'o'j, post la Hieroglif'a'j, kaj Demotaj, kaj Nilotaj, kaj Kript'a'j, kaj Kuf'a'j, kaj Run'a'j, kaj Doriaj, kaj Ioniaj, kaj Ĉi'a'j Ali'a'j skrib'aĵ'o'j kaj sign'o'j (ĉar la Vunoj, kaj la Negus'o'j, kaj la Aĥundoj, kaj la Gard'ant'o'j de la Tradici'o neniam las'is i'o'n bon'a'n sen'ŝanĝ'a kiam ili rimark'is ĝi'n), la bon'a mal'nov'a simpl'a, kompren'ebl'a Alfabet'o — A, B, C, kaj ĉiu'j ali'a'j liter'o'j — ek'hav'is de'nov'e si'a'j'n ĝust'a'j'n form'o'j'n por ke ĉiu'j Plej Am'at'a'j lern'u ili'n kiam ili est'as sufiĉ'e aĝ'a'j.

Sed mi memor'as pri Tegumaj Bopsulaj, kaj Tafimaj Metalumaj kaj Teŝumaj Tevindraŭ, ŝi'a kar'a Pa'nj'o, kaj ĉiu'j for'pas'int'a'j tag'o'j. Kaj tiel est'is — tiel do — antaŭ long'a temp'o — sur la bord'o de la grand'a Vagajo!

Unu el la unu'a'j afer'o'j kiu'j'n Tegumaj Bopsulaj far'is post kiam Tafinjo kaj li est'is produkt'int'a'j la Alfabet'o'n, est'is farad'o de magi'a Alfabet'o-kol'ĉen'o de ĉiu'j liter'o'j, tiel ke ĝi pov'is est'i met'it'a en la Templ'o'n de Tegumo por est'i konserv'at'a por ĉiam kaj etern'e. La tut'a Trib'o de Tegumo al'port'is si'a'j'n plej valor'a'j'n bid'o'j'n kaj bel'aĵ'o'j'n, kaj Tafinjo kaj Tegumo dediĉ'is kvin tut'a'j'n jar'o'j'n por pret'ig'i la kol'ĉen'o'n. Jen bild'o de la magi'a Alfabet'o-kol'ĉen'o. La ŝnur'o est'as far'it'a el la plej bon'kvalit'a kaj fortik'a rangifer'o-tenden'o, ĉirkaŭ'vind'it'a per mal'dik'a kupr'o'faden'o.

Komenc'e ĉe la supr'o, la unu'a bid'o est'as iu mal'nov'a kaj arĝent'a kiu aparten'is al la Ĉef'a Pastr'o de la Trib'o de Tegumo; tiam ven'as tri mitul'o-perl'o'j; post'e argil'a bid'o (blu'a kaj griz'a); post'e bul'a or'a bid'o send'it'a de trib'o kiu ĝi'n ricev'is el Afrik'o (sed ĝi dev'is est'i ven'int'a el Hind'uj'o origin'e); la sekv'ant'a est'as long'a, plat'flank'a vitr'a bid'o el Afrik'o (la Trib'o de Tegumo akir'is ĝi'n per batal'o); tiam ven'as du argil'a'j bid'o'j (blank'a kaj verd'a), kun punkt'o'j sur unu, kaj punkt'o'j kaj strek'o'j sur la ali'a; post'e tri sufiĉ'e de'frap'it'a'j sukcen'a'j bid'o'j; tiam tri argil'a'j bid'o'j (ruĝ'a kaj blank'a), du kun punkt'o'j, kaj la grand'a en la mez'o kun dent'o-motiv'o. Tiam la liter'o'j komenc'iĝ'as, kaj inter la liter'o'j est'as ĉiu'foj'e mal'grand'a blank'ec'a argil'a bid'o kun la liter'o ripet'it'a mal'grand'e. Jen la liter'o'j: —

• A est'as grat'it'a en dent'o'n — eon'o-dent'o, mi kred'as.
• B est'as la Sankt'a Kastor'o de Tegumo sur pec'o de mal'nov'a ebur'o.
• C est'as perl'ec'a ostr'o-konk'o — intern'o antaÅ­'e.
• D dev'as est'i iu'spec'a mitul'o-konk'o — ekster'o antaÅ­'e.
• E est'as kirl'aĵ'o el arĝent'o-faden'o.
• F est'as romp'it'a, sed kio rest'as est'as pec'o de cerv'o-korn'o.
• G est'as pentr'it'a nigr'e sur pec'o da lign'o. (La bid'o post G est'as mal'grand'a konk'et'o, kaj ne argil'a bid'o. Mi ne sci'as kial.)
• H est'as iu'spec'a brun'a kaÅ­ri'o-konk'o, ankaÅ­ nom'at'a mon'konk'o.
• I est'as la intern'o de long'a konk'o per'man'e ŝlif'it'a. (Tegumo bezon'is tri monat'o'j'n por ŝlif'i ĝi'n.)
• J est'as fiŝ-hok'o el perlamot'o.
• L est'as la romp'it'a sag'o, el arĝent'o. (K dev'us sekv'i al J, kompren'ebl'e; sed la kol'ĉen'o iam romp'iĝ'is kaj oni ne'ĝust'e ripar'is ĝi'n.)
• K est'as mal'dik'a tranĉ'aĵ'o de ost'o, grat'it'a kaj per nigr'a vaks'o en'frot'it'a.
• M est'as sur pal'e-griz'a konk'o.
• N est'as pec'o de io kio'n oni nom'as porfir'o kun naz'o grat'it'a sur ĝi.(Tegumo bezon'is kvin monat'o'j'n por polur'i ĉi tiu'n ŝton'o'n.)
• O est'as pec'o de ostr'o-konk'o kun tru'o en la mez'o.
• P mank'as. Äœi perd'iĝ'is antaÅ­ long'a temp'o en grand'a milit'o, kaj la Trib'o ripar'is la kol'ĉen'o'n per sek'ig'it'a'j knar'il'o'j de knar'o'serpent'o; pri la perd'o kaj serĉ'ad'o de la P ili farad'is kant'o'j'n kaj vers'aĵ'o'j'n, kiu'j'n ili nom'is po-em'o'j.
• R est'as, kompren'ebl'e, simpl'e ŝark'o-dent'o.
• S est'as mal'grand'a arĝent'a serpent'o.
• T est'as la fin'o de mal'grand'a ost'o, brun'a kaj bril'e polur'it'a.
• U est'as de'nov'e pec'o de ostr'o-konk'o.
• Ŭ est'as du pec'o'j de perlamot'o kiu'j'n ili trov'is en grand'a perlamot'o-konk'o, kaj el'seg'is per faden'o tremp'it'a en sabl'o-kun-akv'o. Tafinjo bezon'is unu kaj du'on'a'n monat'o'n por polur'i ili'n kaj bor'i la tru'o'j'n.
• ^ est'as du kun'lig'it'a'j arĝent'a'j faden'o'j kiu'j re'memor'ig'u la super-sign'a'j'n sek'ig'o-fost'o'j'n, kiu'j jam ne plu simil'is al H. Kial ĝi trov'iĝ'as en tiu lok'o, mi ne sci'as.
• V est'as desegn'it'a sur pec'o de ebur'o.
• Z est'as sonor'il-form'a pec'o de agat'o kiu sur'hav'as Z-form'a'j'n stri'o'j'n. Ili far'is la Z-serpent'o'n el unu el la strek'o'j for'pik'ant'e la pli mol'a'n ŝton'o'n kaj en'frot'ant'e ruĝ'a'n sabl'o'n kaj abel'vaks'o'n. En la buŝ'o de la sonor'il'o vi vid'as la argil'a'n bid'o'n kun ripet'o de la liter'o Z.

Jen ĉiu'j liter'o'j. La sekv'ant'a bid'o est'as mal'grand'a verd'ec'a bul'o da kupr'o-erc'o; post'e bul'o da krud'a turkis'o; post'e krud'a pec'o da or'o (kio'n oni nom'as akv'o-or'o); post'e melon'form'a argil'a bid'o (blank'a kun verd'a'j punkt'o'j). Tiam ven'as kvar plat'a'j ebur'a'j pec'o'j, kun punkt'o'j sur ili kvazaŭ domen'o-brik'o'j; tiam ven'as tri ŝton'a'j bid'o'j, tre for'uz'iĝ'int'a'j; tiam du bid'o'j el mol'a fer'o kun rust'o-tru'et'o'j ĉe la angul'o'j (ili dev'is est'i magi'a'j, ĉar ili aspekt'as tre ne'special'a'j); kaj fin'e est'as tre tre mal'nov'a Afrik'a bid'o, kvazaŭ vitr'a — blu'a, ruĝ'a, blank'a, nigr'a, kaj flav'a. Tiam ven'as maŝ'o por lig'i tiu'n fin'o'n al la grand'a arĝent'a buton'o je la ali'a flank'o, kaj jen ĉio.

Mi kopi'is la kol'ĉen'o'n tre zorg'em'e. Ĝi pez'as unu funt'o'n kaj sep unc'o'j'n kaj du'on'o'n. La nigr'a makul'aĵ'o mal'antaŭ ĝi est'as met'it'a nur por ke la bid'o'j kaj ali'a'j aĵ'o'j pli bon'e aspekt'u.

[bild'o]

  
  
  
  
  
  
End of the Project Gutenberg EBook of Tiel do, by Rudyard Kipling  
  
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK TIEL DO ***  
  
***** This file should be named 48900-h.htm or 48900-h.zip *****  
This and all associated files of various formats will be found in:  
        http://www.gutenberg.org/4/8/9/0/48900/  
  
  
  
Updated editions will replace the previous one--the old editions will  
be renamed.  
  
Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright  
law means that no one owns a United States copyright in these works,  
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United  
States without permission and without paying copyright  
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part  
of this license, apply to copying and distributing Project  
Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm  
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,  
and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive  
specific permission. If you do not charge anything for copies of this  
eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook  
for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports,  
performances and research. They may be modified and printed and given  
away--you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks  
not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the  
trademark license, especially commercial redistribution.  
  
START: FULL LICENSE  
  
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE  
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK  
  
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free  
distribution of electronic works, by using or distributing this work  
(or any other work associated in any way with the phrase "Project  
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full  
Project Gutenberg-tm License available with this file or online at  
www.gutenberg.org/license.  
  
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project  
Gutenberg-tm electronic works  
  
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm  
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to  
and accept all the terms of this license and intellectual property  
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all  
the terms of this agreement, you must cease using and return or  
destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your  
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a  
Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound  
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the  
person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph  
1.E.8.  
  
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be  
used on or associated in any way with an electronic work by people who  
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few  
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works  
even without complying with the full terms of this agreement. See  
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project  
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this  
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm  
electronic works. See paragraph 1.E below.  
  
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the  
Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection  
of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual  
works in the collection are in the public domain in the United  
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the  
United States and you are located in the United States, we do not  
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,  
displaying or creating derivative works based on the work as long as  
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope  
that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting  
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm  
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the  
Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily  
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the  
same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when  
you share it without charge with others.  
  
This particular work is one of the few individual works protected  
by copyright law in the United States and most of the remainder of the  
world, included in the Project Gutenberg collection with the  
permission of the copyright holder. Information on the copyright owner  
for this particular work and the terms of use imposed by the copyright  
holder on this work are set forth at the beginning of this work.  
  
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern  
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are  
in a constant state of change. If you are outside the United States,  
check the laws of your country in addition to the terms of this  
agreement before downloading, copying, displaying, performing,  
distributing or creating derivative works based on this work or any  
other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no  
representations concerning the copyright status of any work in any  
country outside the United States.  
  
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:  
  
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other  
immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear  
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work  
on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the  
phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed,  
performed, viewed, copied or distributed:  
  
  This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and  
  most other parts of the world at no cost and with almost no  
  restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it  
  under the terms of the Project Gutenberg License included with this  
  eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the  
  United States, you'll have to check the laws of the country where you  
  are located before using this ebook.  
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is  
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not  
contain a notice indicating that it is posted with permission of the  
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in  
the United States without paying any fees or charges. If you are  
redistributing or providing access to a work with the phrase "Project  
Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply  
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or  
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm  
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted  
with the permission of the copyright holder, your use and distribution  
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any  
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms  
will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works  
posted with the permission of the copyright holder found at the  
beginning of this work.  
  
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm  
License terms from this work, or any files containing a part of this  
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.  
  
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this  
electronic work, or any part of this electronic work, without  
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with  
active links or immediate access to the full terms of the Project  
Gutenberg-tm License.  
  
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,  
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including  
any word processing or hypertext form. However, if you provide access  
to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format  
other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official  
version posted on the official Project Gutenberg-tm web site  
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense  
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means  
of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain  
Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the  
full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.  
  
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,  
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works  
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing  
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works  
provided that  
  
* You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from  
  the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method  
  you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed  
  to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has  
  agreed to donate royalties under this paragraph to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid  
  within 60 days following each date on which you prepare (or are  
  legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty  
  payments should be clearly marked as such and sent to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in  
  Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg  
  Literary Archive Foundation."  
  
* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies  
  you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he  
  does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm  
  License. You must require such a user to return or destroy all  
  copies of the works possessed in a physical medium and discontinue  
  all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm  
  works.  
  
* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of  
  any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the  
  electronic work is discovered and reported to you within 90 days of  
  receipt of the work.  
  
* You comply with all other terms of this agreement for free  
  distribution of Project Gutenberg-tm works.  
  
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project  
Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than  
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing  
from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and The  
Project Gutenberg Trademark LLC, the owner of the Project Gutenberg-tm  
trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.  
  
1.F.  
  
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable  
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread  
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project  
Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm  
electronic works, and the medium on which they may be stored, may  
contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate  
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other  
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or  
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or  
cannot be read by your equipment.  
  
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right  
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project  
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project  
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all  
liability to you for damages, costs and expenses, including legal  
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT  
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE  
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE  
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE  
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR  
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH  
DAMAGE.  
  
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a  
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can  
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a  
written explanation to the person you received the work from. If you  
received the work on a physical medium, you must return the medium  
with your written explanation. The person or entity that provided you  
with the defective work may elect to provide a replacement copy in  
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person  
or entity providing it to you may choose to give you a second  
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If  
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing  
without further opportunities to fix the problem.  
  
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth  
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO  
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT  
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.  
  
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied  
warranties or the exclusion or limitation of certain types of  
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement  
violates the law of the state applicable to this agreement, the  
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or  
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or  
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the  
remaining provisions.  
  
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the  
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone  
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in  
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the  
production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm  
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,  
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of  
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this  
or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or  
additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any  
Defect you cause.  
  
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm  
  
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of  
electronic works in formats readable by the widest variety of  
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It  
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations  
from people in all walks of life.  
  
Volunteers and financial support to provide volunteers with the  
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's  
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will  
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure  
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future  
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see  
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at  
www.gutenberg.org Section 3. Information about the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit  
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the  
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal  
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification  
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by  
U.S. federal laws and your state's laws.  
  
The Foundation's principal office is in Fairbanks, Alaska, with the  
mailing address: PO Box 750175, Fairbanks, AK 99775, but its  
volunteers and employees are scattered throughout numerous  
locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt  
Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to  
date contact information can be found at the Foundation's web site and  
official page at www.gutenberg.org/contact  
  
For additional contact information:  
  
    Dr. Gregory B. Newby  
    Chief Executive and Director  
    gbnewby@pglaf.org  
  
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide  
spread public support and donations to carry out its mission of  
increasing the number of public domain and licensed works that can be  
freely distributed in machine readable form accessible by the widest  
array of equipment including outdated equipment. Many small donations  
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt  
status with the IRS.  
  
The Foundation is committed to complying with the laws regulating  
charities and charitable donations in all 50 states of the United  
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a  
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up  
with these requirements. We do not solicit donations in locations  
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND  
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular  
state visit www.gutenberg.org/donate  
  
While we cannot and do not solicit contributions from states where we  
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition  
against accepting unsolicited donations from donors in such states who  
approach us with offers to donate.  
  
International donations are gratefully accepted, but we cannot make  
any statements concerning tax treatment of donations received from  
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.  
  
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation  
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other  
ways including checks, online payments and credit card donations. To  
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate  
  
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.  
  
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project  
Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be  
freely shared with anyone. For forty years, he produced and  
distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of  
volunteer support.  
  
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed  
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in  
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not  
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper  
edition.  
  
Most people start at our Web site which has the main PG search  
facility: www.gutenberg.org  
  
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,  
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to  
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.